سوريه

جمهورى سوريه با 185180 كيلومتر مربع، در جنوب غربى آسيا و شرق دياى مديترانه واقع است. اين كشور از شمال به تركيه، از شرق و جنوب به عراق از جنوب غربى به فلسطين و از غرب به لبنان محدود مى‏باشد، اردن نيز همسايه جنوبى اين كشور است.

بخش غربى آن شامل كوهها و دره‏هايى است كه اكثر سكنه سوريه در ان واقع شده و بدليل مجاورت با درياى مديترانه، تابستانهاى گرم و زمستانهاى معتدل دارد. جلگه‏ها درنواحى جنوب و جنوب غربى قرار دارد. بايبانها كه بخش عظيمى از سوريه را پوشانيده درنواحى شرقى است و آب و هواى گرم و خشك بر ان حاكم ايت. رود فرات بخش شرقى اين كشور را مشروب مى‏كند.

سوريه از مناطق بسيار قديمى و مسكونى آسيا است كه در هزاره سوم قبل از ميلاد قوم سامى آمورى در آن ساكن شده‏اند و حكومتى كه تشكيل دادند تا 17 ق.م برپا بود. قسمت‏هايى از سوريه در قرون قبل از ميلاد جزو فنيقيه (لبنان) بود.

بعد از تجزيه دولت روم به دو بخش شرقى و غربى، سوريه و جزو قلمرو امپراطورى روم شرقى (بيزانس) گرديد. در قرن هفتم ميلادى (سال سيزدهم هجرى) خالد بن وليد سوريه را فتح نمود و بدين ترتيب اين كشور كه آن زمان به شام معروف بود جزو بلاد اسلامى گرديد. البته تا قبل از قرون جديد شام، شامل سوريه، لبنان فعلى و بخش‏هايى از اردن و فلسطين بود كه تا سال 1926م لبنان جزو آن بود. در زمان خلافت عثمانى، حكومت‏شام به معاويه واگذار شد. دمشق از سال 41 ه.ق مركز خلافت امويان بود. معاويه براى تثبيت‏حكومت‏خود و از سر ستيزى كه با حضرت على(ع) و يارانش داشت، جنگ صفين را بر عليه حضرت على(ع) ترتيب داد و بسيارى از اصحاب و ياران آن امام را به طرز فجيعى به شهادت رسانيد. همچنين معاويه دومين امام شيعيان حضرت امام حسن مجتبى(ع) را مسموم و شهيد نمود. سلسله بنى اميه گرچه به رونق شام پرداختند اما براى اهلبيت و عاشقان اين خاندان تنگناهاى سختى بوجود آورده و با اختناق شديد حركت‏ها و نهضت‏هاى شيعى را سركوب مى‏نمودند. پس از معاويه، يزيد زمام امور را بدست گرفت و در اولين حركت‏خيانتكارانه خود فاجعه كربلا را بوجود آورد كه منجر به شهادت حضرت امام حسين(ع) و ياران با وفاى او و نيز اسارت اهلبيت آن وجود مطهر گرديد. با سقوط بنى اميه و روى كار امدن عباسيان، شام اعتبار گذشته را از دست داد و سوريه داراى حكومت‏هاى محلى گرديد كه مهمترين آن سلسله حمدانيان بود. در سال 1004م (394ق) دولت‏حمدانى سقوط كرد و فاطميان چندين دهه بر اين كشور فرمانروايى نمودند سلاجقه (تركان سلجوقى) از 1095م تا 1117م بر نواحى مختلف سوريه (شام) حكومت كردند. ⁽¹⁾ طى جنگهاى صليبى مدتها اروپائيان بنادر و استحكاماتى در سوريه داشتند. در اواخر قرن سيزدهم مماليك مصر بر صليبى‏ها پيروز شده و سوريه جزء قلمرو مصر گرديد و حكومت‏سلسله مماليك مصر بر آن تا سال 1516 ميلادى (922ق) باقى ماند. اين كشور در سال 1516 ميلادى به تصرف عثمانيان درآمد و سوريه به 3 ايالت دمشق، حلب و بيروت تقسيم و در راس هر ايالت‏يك پاشاى قرك قرار گرفت. سوريه در آوريل 1920 ميلادى تحت قيموميت فرانسه درآمد.

فرانسه در ظاهر براى تامين حقوق اقليت‏ها و در باطن براى ايجاد تفرقه براى گروههاى مذهبى و نژادى، سوريه را به چهار دولت مستقل دمشق، حلب، منطقه علويان و جبال دروز تقسيم و خود بر اين دولت‏ها نظارت مى‏كرد، كه با جنبش‏هاى آزادى‏خواهى و مقاومت مردم در سال 1922م انحلال اين دولت‏ها اعلام مى‏شود. فرانسه در سال 1925م براى فرونشاندن شعله‏هاى جنبش مردمى به بمباران دمشق پرداخته و در سال 1926م سوريه از لبنان مستقل مى‏شود و بر اثرفشارهاى مردم و گروه‏هاى سياسى در سال 1941م فرانسه به سوريه استقلال ظاهرى مى‏دهد. انتخابات نسبتا آرام سال 1943م منجر به تشكيل دولت‏سعدالله جابرى و رياست جمهورى شكرى قوتلى مى‏گردد اما فرانسه در سال 1945م قيام مردم را با بمباران دمشق و راه انداختن جويى از خون سركوب مى‏كند. سرانجام در 17 آوريل 1946م آخرين سرباز فرانسوى خاك سوريه را ترك و بدين سان سوريه استحكام يافت. در سال 1949م با كودتاى ارتش، حكومت افراد ملى‏گرا پايان مى‏پذيرد و حكومت‏سرهنگ‏ها آغاز مى‏شود و پس از ان نيروهاى چپ روى كار مى‏آيند.

در 15 مه 1948م سوريه همراه با ديگر كشورهاى عربى، عليه اسرائيل غاصب وارد جنگ مى‏شود كه در اين جنگ شكست تحقيرآميزى متوجه اعراب مى‏گردد. از سال 1963 م تا 1966 م حكومت‏سوريه در دست جناج راستگراى حزب بعث قرار مى‏گيرد كه بعد از آن با كودتايى جناح چپ روى كار آمده و از سال 1967 م كه سوريه همراه با مصر و اردن وارد جنگ با اسرائيل شد، بلندهاى جولان را از دست داد. حافظ‏اسد در سال 1970 م با كودتايى قدرت را به دست مى‏گيرد و به سال 1971 م به عنوان تنها كانديداى رياست جمهورى با 2/99% آراء ملت رئيس جمهور سوريه مى‏شود. در سال 1973 م سوريه در جنگ اعراب با اسرائيل به عنوان يكى از طرفهاى اصلى وارد جنگ شد و خسارات نظامى قابل توجهى به اسرائيل وارد نمود. ⁽²⁾

سياست‏خارجى سوريه در زمان حافظ اسد، مبارزه علنى با امپرياليسم دورى از كشورهاى مرتجع عربى و حمايت جدى از انقلاب فلسطين است. در سال 1976م در پى خيانت‏سادات به مردم فلسطين و شركت در كنفرانس كمپ ديويد براى به رسميت‏شناختن اسرائيل، روابط خود را با مصر قطع و همراه با يمن ليبى، الجزاير و سازمان آزادى بخش فلسطين، جبهه پايدارى اعراب را بنيان نهاد. سوريه از انقلاب اسلامى ايران بطور جدى حمايت كرده و با شروع جنگ تحميلى عراق عليه ايران، روابط عراق و سوريه رو به تيرگى نهاد و روابط ديپلماتيك دو كشور قطع شد و در سال 1981م روابط سوريه با اردن رو به وخامت نهاد. سوريه 000/10900 مفر سكنه دارد كه اكثرا در نواحى غربى و جنوب غربى ساكن هستند. 95% مردم از نژاد اعراب و حدود3% كرد هستند. ارامنه، آشورى‏ها، يهوديان و چركس‏ها (داغستانى‏ها) گروههاى ديگر قومى سوريه مى‏باشند. زبان اكثر مردم عربى است.

90% اهالى سوريه مسلمان هستند كه اكثرا اهل تسنن بوده اما علويان، در روزها، اسماعيليان و شيعيان بقيه مسلمين را تشكيل مى‏دهند. اقليتى مسيحى و گروه ناچيزى يهودى در سوريه وجود دارد. نفوذ شيعه در سوريه مديون تلاشهاى تبليغى صحابى رسول خدا(ص) يعنى ابوذر غفارى است كه با دسيسه عثمان به شام تبعيد گرديد و توسط معاويه تحت آزارها، اهانت‏ها و تضييقات قرار گرفت اما با وجود محنت‏ها و بلاياى زياد از حب و ولايى كه به حضرت على(ع) و اهلبيت داشت دست نكشيد و بدين گونه تشيع با وجود اختناق امويان در حالت‏خفا و تقيه به زندگى خود در شام ادامه داد و امروزه شيعيان در سوريه از موقعيت‏خوبى برخوردارند و با نظر افكندن بر قبور بنى اميه كه به صورت ويرانه‏هايى در آمده انسان متوجه اين حقيقت هميشه جاويد مى‏شود كه چگونه حق پيروز و سرافراز مى‏گردد. حتى بر زير گنبد رفيع مسجد اموى نام اهلبيت عصمت و طهارت زينت بخش گشته است. ⁽³⁾ حكومت آل حمدان كه شيعى بودند در شمال سوريه از سال 333 قمرى آغاز و تا اوائل قرن پنجم ادامه مى‏يابد كه با حمايت از علم و دانش موجب شكوفائى فرهنگ اسلامى شدند. دولت بنى مرداس كه در قرن پنجم بر قسمتهاى مهمى از شامات حكومت مى‏كردند در ترويج تشيع كوشيدند. ⁽⁴⁾

شيعيان شام در امور سياسى بازرگانى و صنعتى دخالت عمده‏اى دارند و پزشكان شيعى در اين كشور چشمگير هستند و در مجالس عزاى حسينى كه آزادانه در اين سرزمين منعقد مى‏شود خطبا و وعاظ به افشاى جنايات اموى مى‏پردازند. علامه سيد محسن امين صاحب كتاب گرانقدر «اعيان اليعه‏» از افرادى بود كه مصيبت‏حضرت امام حسين(ع) را از روى تاليفات خود در شام مى‏خواند در حالى كه جماعتى از اهل سنت‏حضور داشتند.

پايتخت‏سوريه شهر باستانى دمشق است و شهرهاى ديگر آن حلب و بندر لاذقيه مى‏باشد.

در دمشق مسجدى است تحت عنوان مسجد اموى كه وليد اول، ششمين خليفه اموى بر خرابه‏هاى باقى مانده از بيزانسى‏ها، آن را ساخت كه 157 متر طول و 97 متر عرض دارد، گنبدها، مناره‏ها، مرمرها، كاشى كارى‏ها، آب طلا كارى‏ها و پرده‏هاى ابريشمين اين مسجد يادآور شكوه هنر اسلامى است. مرقد مطهر حضرت زينتب(س) بانوى گرامى جهان اسلام كه راه سرخ برادرش را ادامه داد در 20 كيلومترى دمشق مى‏باشد مرقد شريف سر مقدس حضرت يحيى عليه السلام در مسجد اموى است ولى مرقد بدن شريف آن حضرت در مسجد «دلم‏» در يكى از نواحش دمشق است. در قسمت‏شرقى مسجد، سر مبارك حضرت ابا عبد الله الحسين(ع) مدفون مى‏باشد. البته در رواياتى كه در كافى و تهذيب و كتب ديگر شيعه از ائمه روايت‏شده سر مقدس حضرت امام حسين(ع) در نجف اشرف نزد پدر بزرگوارش امير المؤمنين(ع) است. در باب الصغير كه قبرستان عمومى و قديمى دمشق مى‏باشد مقام رؤوس الشهدا، واقع است كه بر روى مرقدى 16 علامت به نشانه 16 سر گذاشته شده كه همگى از ياران حضرت امام حسين(ع) بوده‏اند.

بلال حبشى، عبد الله بن جعفر بن ابى طالب و فضه خدمتگزار حضرت زهرا(س) در اين قبرستان مدفونند بر سر راه دمشق به زينبيه و در شهرك ببيلا مقداد بن اسود كندى دفن است.

از مقامات معروف و مشههور و مشاهد مقدس در دمشق مرقد پاك و منور حضرت رقيه(س) دختر خردسال حضرت امام حسين(ع) است كه مورد زيارت مسلمانان قرار مى‏گيرد.

حجر بن عدى كه در سال 53 هجرى در مرج العذراء به شهادت رسيد در دمشق دفن گرديده است. در كوه قاسيون كه در بخش شمال شهر دمشق واقع مى‏باشد محلى است تحت عنوان جايگاه اصحاب كهف كه اكنون ساختمان و مسجدى بر آن ساخته‏اند ⁽⁵⁾ مراقد ديگرى كه مورد توجه مسلمانان مى‏باشد و در سوريه واقع است به شرح زير مى‏باشد: مرقد سكينه(س) دختر حضرتامام حسين(ع) - ام كلثوم دختر حضرت على(ع) ام سلمه همسر حضرت رسول(ص)، ام حبيبه همسر حضرت رسول(ص) - مرقد حضرت عبد الله فرزند امام سجاد(ع). ⁽⁶⁾

شهر حلب نيز شهرت مذهبى دارد زيرا محل سكونت‏حضرت ابراهيم(ع) بوده و يكى از پايگاههاى شيعه در تاريخ اسلام است و شامل مسجد جامع كبير و جامع توته مى‏باشد. آرامگاه حضرت زكريا، مقبره شيخ شهاب الدين سهروردى و عمادالدين نسيمى شهيد شيعه در اين شهر است. (Paulw.Copeland) ⁽⁷⁾ در كتابى كه پيرامون سوريه نوشته بسيارى از حقايق را از روى عمد يا جهل وارونه جلوه داده و بخصوس از نفوذ فرهنگ تشيع در سوريه نامى به ميان نياورده است متاسفانه كتاب مذكور توسط انتشارات علمى و فرهنگى در ايران ترجمه و در سال 1370 منتشر شده است. نگارنده نقدى بر آن نوشته كه در مجله آينه پژوهش ش 1314 چاپ شده است.

نيمى از سكنه فعال آن در بخش كشاورزى و دامدارى فعاليت دارند و سد درياچه اسد كه بر روى رودخانه فرات ايجاد شده آبيارى اراضى را عهده‏دار است. دامدارى بين صحرانشينان رواج دارد گندم، جو، مركبات، انجير، انگور و زيتون از محصولات كشاورزى آن است. سوريه نفت ندارد ولى دو لوله نفتى از اين كشور مى‏گذرند كه درآمد قابل ملاحظه‏اى براى سوريه دارد. صنعت نساجى سوريه نيز گسترش يافته است.

لبنان

كشور لبنان، به عنوان كوچكترين سرزمين خاورميانه (پس از بحرين) با 10400 كيلومتر مربع در شمال فلسطين اشغالى، جنوب و غرب سوريه و شرق درياى مديترانه واقع است. لبنان از دو منطقه كوهستانى تشكيل شده كه در ميان اين دو منطقه دره بقاع واقع شده كه دو رودخانه ليتانى و اورنتس ⁽⁸⁾ در آن جريان دارند. اين دره مهمترين منطقه كشاورزى لبنان به حساب مى‏آيد. لبنان تنها كشور خاورميانه است كه فاقد بيابان مى‏باشد. آب و هواى آن مديترانه‏اى كوهستانى مى‏باشد.

لبنان سابقه تاريخ زيادى داشته و قدمت آن به دهها قرن قبل مى‏رسد. كنعانيان در اواسط هزاره سوم ق.م وارد اين كشور شده و حكومتى را تشكيل دادند. يونانيان اين قوم مهاجر را فنيقى ناميدند فنيقى‏ها نخستين امپراطورى بازرگانى جهان را بوجود آورده و پايه‏هاى اولين تمدن را در اين سرزمين بر جاى نهاده و خط را اختراع نمودند. در 5/5 ق.م هخامنشيان لبنان را فتح كردند و در سال 64 ق.م اين كشور زير سلطه روم قرار گرفت و با تسلط روم شرقى (بيزانس) بر آن، مسيحيت رواج پيدا كرده و فرهنگ رومى اوج پيدا كرد ⁽⁹⁾ . با شكست هراكليوس فرمانده رومى در عصر خليفه دوم مسلمين، مسلمانان، اين منطقه را به تصرف خويش در آوردند. ابوذر غفارى يكى از بزرگترين صحابه پيغمبر اكرم(ص) كه در اين سرزمين به حالت تبعيد به سر مى‏برد در ميان مردم جبل عامل كه اغلب مسيحى بودند به تبليغ آئين اسلام پرداخته و بذر اسلام و عشق به دودمان پيامبر را در قلب آنان كاشت و پرورش داد. حكومت دمشق از اين حركت ابوذر عصبانى و او را به بيابان ربذه تبعيد نمود. از قرن هفتم مسيحيان مارونى به لبنان روى آوردند. و در ارتفاعات شمالى سكنى گزيدند. در اواخر قرن يازدهم، لبنان همراه بسيارى از نقاط اين ناحيه جزو قلمرو مسيحيان گرديد. با وجود آنكه صلاح الدين ايوبى منطقه را تماما از وجود صليبى‏ها پاك نمود، تعدادى از دستجات صليبى در كوههاى لبنان، سوريه و فلسطين باقى مانده كه بعدا تشنج‏هاى زيادى در منطقه بوجود آوردند. با وجود آنكه اكثر نيروهاى صلاح الدين ايوبى از شيعيان بودند از دلاورى آنان نگران شده و پس از پيروزى بر مسيحيان، به قتل عام آنان پرداخت.

در زمان سلطه عثمانيان، احمدپاشا جزار كه از سوى دولت عثمانى فرمانرواى شهر عكاء بود، چندين بار به شيعيان حمله كرد تا آنان را شكست داد و جبل عامل را زير نفوذ خود گرفت. وى پس از پيروزى بر شيعيان فرمان قتل عام آنان را صادر كرد و دستور داد همه كتابهاى شيعه را به پايخته برده و بسوزانند، مدت يك هفته حمامها و نانوائى‏هاى شهر عكاء با كتابهاى علماى شيعه مى‏سوختند. شهيد اول ⁽¹⁰⁾ و شهيد ثانى ⁽¹¹⁾ از علماى اين خطه هستند كه توسط حكومت وقت‏شام، به شهادت رسيدند.

در سال 1843 م دربار عثمانى تحت فشار دول بزرگ، لبنان را به دو قائم مقام از ميان فئودالهاى بزرگ سپرد يكى مسيحى به قائم مقامى مارونى‏ها و ديگرى دروزى كه اين اقدام اوضاع لبنان را آشفته‏تر كرد و درگيريهاى خونينى را بين دروزى‏ها و مارونيها پديد آورد. منازعات مذكور و بخصوص قتل عام مسيحيان مارونى توسط دروزى‏ها در سال 1860 م موجب آن شد كه ناپلئون سوم امپراطور فرانسه آن را دستاويز قرار داده و به بهانه كمك به مسيحيان، مستقيما در لبنان مداخله نمايد. در سال 1923 م جامعه ملل، سوريه و لبنان را تحت قيموميت فرانسه قرار داد. سر انجام در سال 1945 م با استقلال اين كشور موافقت‏شد و لبنان عضو سازمان ملل متحد گرديد اما دست پروردگار فرانسوى يعنى مارونى‏ها حكومت اين كشور را در دست گرفتند و چون قانون اساسى لبنان كه در سال 1926 م از قانون اساسى فرانسه اقتباس گرديد به مردمان اين كشور به صورت مجموعه‏اى از طوايف مى‏نگرد، آزادى و مساوات در لبنان مورد مخاطره قرار گرفت. بر طرق اين قانون رئيس مجلس از شيعيان انتخاب مى‏شود كه ناگزير است توازن طايفه‏اى حاكم در مجلس و حكومت را رعايت كند، در واقع اين فرد تابع شخص رئيس جمهور است. ⁽¹²⁾

در پى جنگ 1948 م گروهى از آوارگان فلسطينى به جنوب لبنان آمدند و در همين سال قواى صهيونيستى 14 روستاى اين كشور را در منطقه جبل عامل تصرف نمودند. در اين جنگ 2000 نفر از شيعيان لبنان به شهادت رسيده و 75% روستاها و شهرهاى آنان در اين نبرد هفت روزه ويران مى‏گردد.

در سال 1958 م كه فالانژهاى لبنان به قدرت زيادى دست‏يافته و مسيحيان از 66 كرسى 55 كرسى را به خود اختصاص دادند جنبش‏هاى مردمى شدت يافت و كاميل شمعون رئيس جمهور وقت كه موقعيت‏خود و فالانژها را در خطر ديد طى پيامى از آمريكا خواست تا به مداخله نظامى در لبنان اقدام كند كه در 15 ژوئيه 1958، 14300 تفكندار آمريكائى وارد بيروت شده و به سركوبى شديد تظاهر كنندگان پرداختند. از زمان استقرار فلسطينى‏ها در لبنان حملات اسرائيل غاصب بر اين كشور فزونى گرفت و در تهاجم‏هاى متوالى آن، تعداد زيادى كشته و مجروح گشته و نقاط مسكونى و مراكز تجارى و صنعتى قابل توجهى ويران گشته است. در سال 1978 م اسرائيل جنوب لبنان را تا رودخانه ليتانى اشغال نمود كه پس از چندى عقب‏نشينى نمود و از آن پس اين سوئيس خاورميانه هگز روى آرامش را نديد زيرا از يك طرف انبوه هواپيماهاى اسرائيلى محموله‏هاى مرگبار را به طور گسترده بر سر مردم فرو مى‏ريخت و توپخانه‏هاى آنها از راه دريا و خشكى بيروت را هدف گرفته و بمبهاى فسفرى و خوشه‏اى سينه زنان و كودكان و پيرمردان را بدون هيچ ترحم و انسانيتى آماج خود قرار مى‏دهد، و از سوى ديگر فالانژها عده‏اى را زنده زنده در آتش سوزانيده و با بمب گذارى، ترور و شكنجه آرامش را از مسلمين و بخصوص شيعيان گرفته‏اند.

در سال 1982 م اسرائيل با نيروهاى زياد و سلاحهايى بى شمار جنوب لبنان را مورد حمله شديد قرار داد اين تهاجم وضع اسف انگيز و توام با فاجعه براى آورادگان فلسطينى كه در جنوب لبنان مستقر بودند پديد آورد اوضاع براى جنگجويان محاصره شده بسيار سخت و پيچيده گرديد. ⁽¹³⁾

مركز لبنان شهر بيروت و ديگر شهرهاى آن: طرابلس، جبيل، صيدا، صور، زحله و بعلبك است. منطقه جبل عامل با فلسطين و قدس رابطه دارد و محل نزول وحى بر پيامبران مى‏باشد و در هر گوشه از آن مرقد پيامبر ديده مى‏شود. شيخ بهاء الدين عاملى از دانشمندان شيعه است كه در عصر صفوى به ايران آمد. در قرن يازدهم ميلادى عده زيادى از شيعيان به لبنان كوچيده و در آنجا سكنى گزيدند از ان جمله آل عمران در طرابلس و آل عامله در جنوب لبنان و گروهى نيز در بعلبك بيروت و جبيل اقامت‏يافتند.

در لبنان 5/3 ميلمون نفر زندگى مى كنند كه 85/0 در كانونهاى شهرى هستند رشد جمعيت 4/2/0 و تراكم نسبى آن 5/286 در كيلومتر مربع است. مردم آن اغلب از نژاد تيره سامى بوده و از 16 فرقه مذهبى آن 62/0 مسلمان هستند شيعيان اكثرا در جبل عامل ، صور شرق بعلبك اطراف بيروت و كوهستانهاى شامل سكونت دارند در وزى ها كه پيرامون مدهب اسماعيليه هستند و مكتب آنها در اوايل قرن يازدهم توسط محمد درزى پايه ريزى شده به 400000 نفر بالغ مى گردند كه در جبل لبنان، كوههاى شوف مناطق راشيا زندگى مى‏كنند. اهل تسنن كه به نيم ميليون نفر مى‏رسند در شمال لبنان بوده و از ناسيوناليسم عربى حمايت مى‏كنند.

مسيحيان كه قدرت نظامى،سياسى لبنان را در اختيار دارند شامل طايفه‏هاى مارونى ⁽¹⁴⁾ كاتوليك،ارتدوكس و ارمنى هستند.گروههاى كوچكى چون يهوديان،سريانى‏ها و نسطوريان نيز در اين كشور زندگى مى‏كنند.

بينان‏گذار شيعه در لبنان ابوذر غفارى است.بدنبال استقلال لبنان،رهبرى شيعيان به عهده سيد عبد الحسين شرف الدين بود.اين مجاهد بزرگ شيعه كه خود نمونه‏اى از تقوا و علم و مجاهدت بود در مدت پنجاه سال اقامت در شهر صور،مدام در تبليغ فرهنگ ائمه و اتحاد مسلمين كوشيد وى مردم را به نقشه‏هاى استعمار واقف ساخت و آنان را به مبارزه با طاغوت دعوت نمود.فرانسوى‏ها براى انتقام از اين عالم شيعى،كتابخانه‏اش را در شهر صور به آتش كشيدند و در صدد دستگيرى ايشان بودند اما مردم خشمگين جبل عامل كه به شهر صور آمده بودند فرانسويان را از اين تصميم خود منصرف نمودند.

سيد شرف الدين در بستر بيمارى وصيت مى‏كند كه مردم بعد از وى،امام موسى صدر را كه در قم تحصيل مى‏كند براى رهبرى بياورند و خود در سال 1956 م فوت مى‏كند.سرانجام براى تحقق وصيت اين عالم و با تاكيد حضرت آيت الله العظمى بروجردى(ره)،امام موسى صدر در اواخر سال 1959 م به لبنان مى‏رود با تلاشهاى وى در سال 1969 م مجلس اعلاى اسلامى شيعيان بوجود آمد كه پارلمان لبنان آن را تصويب نمود.اين حركت باعث‏شد كه شيعيان احساس هويت و شخصيت كنند.

از سوى ديگر براى متشكل شدن جوانان لبنان با همكارى امام موسى صدر و دكتر مصطفى چمران حركت المحرومين و جنبش امل بوجود آمد.با پيروزى انقلاب اسلامى،شيعيان لبنان فرصت مناسبى براى ابراز عقيده يافتند.دشمنان كه مشاهده كردند ممكن است امام موسى صدر با الهام از اين انقلاب و كلام نافذ خود،دنباله رسالت امام خمينى(ره)را در لبنان پياده كند،رهبر شيعيان را از آنان گرفتند.شهيد شيخ راغب حرب درباره تاثير انقلاب اسلامى بر لبنان مى‏گويد:

«ما زمانى در حال ترس و اضطراب از حمله و تعرض دشمن به سر مى‏برديم ولى اكنون در پرتو انقلاب اسلامى ايران،اين دشمن است كه از ما و اسلام بوحشت افتاده است‏».

از اثرات انقلاب اسلامى بر لبنان اين بود كه ماهيت رهبران محافظه كار را آشكار نمود و حزب الله لبنان به عنوان مظهر انقلاب اسلامى قلمداد شد.حزب الله بدنبال تجاوز نيروهاى اسرائيلى در سال 1982 م در شرق لبنان بوجود آمد.علامه سيد محمد حسين فضل الله رهبر قبل حزب الله مى‏گويد:

«تولد حزب الله در لبنان بخشى از مبارزه سراسرى اسلامى است و سازمانى است كه از مفاهيم اسلامى زائيده شده است‏» ⁽¹⁵⁾ .

بر خلاف آنكه لبنان فاقد مواد اوليه مى‏باشد و در آشوب و جنگ داخلى مى‏سوزد و مدام مورد تجاوز غاصبين صهيونيستى قرار مى‏گيرد اما در توسعه اقتصادى از كشورهاى مجاور موفق‏تر بوده است.در اين كشور 2500 كارخانه وجود دارد.جنگلهاى بادام و زيتون اطراف بيروت و سواحل،چشم اندازهاى زيبائى بوجود آورده كه بر جاذبه توريستى اين كشور افزوده است بنحوى كه در سال 1975 م حدود 250 ميليون دلار از طريق جهانگردى در آمد داشت كه 20 درصد در آمد ملى را تشكيل مى‏داد.تا قبل از جنگ داخلى لبنان از قطب‏هاى تجارى بود بطوريكه روزانه 120 كشتى در سواحل بيروت در انتظار تخليه بارهاى خود بودند.لبنان دو پالايشگاه مهم نفت در شمال و جنوب دارد.در نواحى ساحل و دره‏هاى اطراف آن،انواع ميوه از جمله سيب،موز،زيتون و مركبات با كيفيت بالا بدست مى‏آيد.در دره بقاع پنبه و غلات توليد مى‏شود ⁽¹⁶⁾ .واحد پول لبنان ليره (پوند) لبنان است.

يمن

يمن در تاريخ 22 مه سال 1990 ميلادى مطابق با اول خرداد 1369 ش و 26 شوال 1410 قمرى دو كشور يمن شمالى و يمن جنوبى در مورد كشورى واحد تحت عنوان‏«جمهورى يمن‏»توافق نمودند و دبير كل سازمان ملل هم اين اتحاد را پذيرفت،جمهورى مذكور كه در نيمه جنوبى شبه جزيره عربستان و در شمال خليج عدن و گلوگاه استراتژيك باب المندب واقع است، 532000 كيلومتر مربع وسعت دارد.

يمن 3 چهره طبيعى دارد،نواحى خوش آب و هوا و با صفاى كوهستانى،جلگه‏هاى ساحلى و نواحى بيابانى.يمن بدليل موقع كوهستانى و بالا بودن ميزان بارندگى و سواحل غربى بر خلاف صحارى عربستان،سرسبز و آباد مى‏باشد.يمن در تورات به عربستان سفيد موسوم است و سوره سبا قران اشاره به يمن دارد در ازمنه گذشته باغستان‏هايى در اين سرزمين بود كه از شدت سر سبزى بين قريه‏ها فاصله نبود اما بخاطر كفران نعمت‏سيل عرم به سوى آن جارى شد.

تاريخ يمن به پادشاهى منايى كه در بين سالهاى 1200 تا 650 ق.م وجود داشت برمى‏گردد.

مدتى سلسله حميرى بر آن مسلط بود كه در سال 525 ميلادى با ورود قواى مسيحيان حبشه پايان يافت و يمن در ابتدا به صورت يكى از ايالات حبشه در آمد.وقتى دولت‏حبشه از طريق دريا به يمن حمله آورد،سيف بن ذى يزن پادشاه يمن به دربار انوشيروان پس از مشورت با مشاورين خود،گروهى از زندانيان محكوم به اعدام را همراه وى فرستاد اين جماعت كه هزار نفر بيشتر نبودند توانستند سى هزار حبشى را از پا در آورند،فرمانده اين گروه ايرانى‏«وهرز»بود كه پس از سيف بن ذى يزن به حكومت رسيد و از دولت ايران متابعت نمود.با آشكار شدن دين اسلام و آغاز دعوت پيامبر اسلام(ص)حاكم يمن بادان بود.با ارسال نامه حضرت رسول(ص)براى خسرو پرويز پادشاه ساسانى مبنى بر پذيرش اسلام وى نامه را پاره كرد و براى باذان نوشت كه نويسنده نامه را نزد وى اعزام كند.نمايندگان باذان با حكمى كه در دست داشتند به حضور پيامبر رسيده و منظور خود را مطرح كردند پيامبر اسلام فرمود فردا بياييد و جواب بگيريد،روز بعد كه آمدند حضرت فرمود:

«ديشب خسرو پرويز بدست‏شيرويه كشته شد و خدا به من اطلاع داده كه مملكت‏شما اسلام آورده و سرزمين ايران به تصرف مسلمين درمى‏آيد».

وقتى خبر پيامبر اسلام(ص)براى باذان حاكم يمن به حقيقت پيوست،باذان اسلام اختيار كرد و حضرت رسول(ص)وى را بر حكومت‏يمن ابقا نمود.گروهى از ايرانيان مقيم يمن هم مسلمان شدند ⁽¹⁷⁾ .

قبل از اين جريان،حاكم يمن در سال 530 م ابرهه بود كه در سال 570 م مقارن با ميلاد حضرت محمد(ص)به قصد تخريب خانه كعبه با لشكرى مجهز و تعدادى فيل سوار روانه مكه شد ولى در مكه بر اثر حمله پرندگانى كه به تعبير قران،ابابيل بودند هلاك شده و لشكريانش به قتل رسيدند.

مردم يمن از طريق تجارت توانستند اسلام را به اقصى نقاط جهان بفرستند مردمان شمال افريقا و آسياى جنوب شرقى توسط يمنى‏ها مسلمان شدند.مسجد جامع كبير صنعا كه در سال 8 هجرى بنا شده به حضرت على(ع)نسبت داده مى شود و مى‏گويند حضرت على(ع) همراه با لشكريان خود در آن نماز گزارده است.مردم يمن اين را جزو افتخارات خود مى‏دانند كه بى هيچ مقاومتى در مقابل ارتش اسلام به دعوت حضرت على(ع)اسلام آوردند.

قواى عثمانى از 1517 م تا 1918 م بر يمن حكومت مى‏كردند و در اين سال،يمن تحت‏حكومت امامان زيدى مستقل گشت.در سال 1945 م يمن به سازمان ملل متحد پيوست و در سال 1958 همراه با مصر و سوريه جمهورى متحده عرب را تشكيل داد.با تسلط كامل انگلستان بر يمن جنوبى روابط آن با يمن شمالى تيره شد و اين اختلافات منجر به انعقاد قراردادى شد كه يمن جنوبى را از خاك اصلى يمن منفك نمود.قبل از وحدت دو يمن،يمن جنوبى عضو جبهه پايدارى اعراب و نيز طرفدار شوروى سابق بود ولى يمن شمالى به علت نفوذ عربستان سعودى،به كشورهاى غربى وابسته بود ⁽¹⁸⁾ .

سكنه بومى آن به 12 ميليون نفر مى‏رسد كه از نژاد سامى‏اند،در واقع دو قبيله اوس و خزرج مردم يمن را تشكيل مى‏دهند كه 98 در صد مسلمان و از مذاهب شافعى‏و زيدى هستند، زيديها خنجرى را با خود حمل مى‏كنند كه جنبيه نام دارد.بافت قبيله‏اى در يمن حفظ شده و صرفا در جنوب از تحولات سياسى تاثير پذيرفته است.در جامعه شمال يمن،زن،هيچ گونه نقشى در فعاليت‏هاى اجتماعى سياسى ندارد ⁽¹⁹⁾ و به عنوان موجودى قابل ترحم به زن نگريسته مى‏شود.تعصب مرد به زن گاهى درگيرى‏هاى خونينى را پديد مى‏آورد.45 درصد مردم شمال يمن و 5 درصد مردم جنوب،پيرو مذهب زيدى هستند،اغلب مردم به گياه مخدرى بنام قات معتادند،در يمن حدود 37 حزب و گروه اعلام موجوديت كرده‏اند كه بر اساس قانون احزاب مصوبه سال 1991 م در صورتى كه فعاليت‏هاى آنان مغاير با ارزشهاى اسلامى،وحدت ملى و حاكميت كشور نباشد،آزادند.

يمن دو مجلس دارد،يكى شوراى مشورتى مركب از 45 نفر كه جنبه تشريفاتى دارد و ديگرى مجلس نمايندگان با 301 عضو كه نيمى از جنوب و نيمى از شمال يمن برگزيده مى‏شوند كه براى مدت 4 سال انتخاب مى‏شوند.

طبق قانون اساسى كه 3/98 درصد به آن راى مثبت دادند دين رسمى،اسلام و زبان مردم، عربى مى‏باشد.واحد پول آن ريال است،اين كشور 60 نشريه دارد.

صنعا تنها شهرى است كه به عنوان آثار باستانى شناسايى شده اما هنوز مردم در آن اقامت دارند سومين مسجد جهان اسلام،مسجد جامع صنعاست.سد مآرب كه 450 سال قبل از ميلاد در عهد عبد الشمس موسى در اين كشور ساخته شده كه در 3 كيلومترى آن سد مآرب جديد ساخته شده است كه با هزينه 57 ميليون دلار در سال 1986 م به پايان رسيد،اين سد 7000 هكتار از اراضى زراعى را آبيارى مى‏كند.

عرش بلقيس-كاخى كه در آن مى‏زيست-چند ستون سنگى و چند سنگ نبشته و معبد آفتاب كه قبل از پذيرش آئين سليمان بلقيس در آن عبادت مى‏كرده در يمن قرار دارد و از آثار بسيار قديمى است.

پايتخت كشور جمهورى متحده يمن شهر صنعاست كه در مناطق كوهستانى غرب كشور قرار گرفته و از شهرهاى مهم آن بندر عدن است كه در كنار خليج عدن‏قرار گرفته و به علت نزديكى به باب المندب از اهميت‏سوق الجيشى برخوردار است.جزيره پريم ⁽²⁰⁾ در باب المندب و ابتداى درياى سرخ و جزيره سكوترا ⁽²¹⁾ در مشرق عدن به اين كشور تعلق دارد.

امروزه در يمن،شمار زيادى از شيعيان اثنى عشرى وجود دارند،ولى اكثر اهل يمن زيدى هستند،اين مذهب را اولين بار يحيى بن حسين رسى علوى در قرن سوم هجرى در يمن انتشار دارد.غير از آنها بقيه سنى شافعى هستند،اكثر مردم عسير،شافعى هستند ⁽²²⁾ .

اقتصاد يمن بر پايه فعاليت‏هاى كشاورزى و شبانى است و از نظر وسايل و ابزار كار و روابط بين مالكان زمين و كشاورزان به شيوه قديمى اداره مى‏شود.علاوه بر نواحى مرتفع كوهستانى منطقه حضرموت از مناطقى است كه كشاورزى در آن ادامه دارد.

محصولات مختلف كشاورزى يمن عبارتند از قهوه،پنبه،موز،توتون،سبزيجات گندم و قات.

پرورش گوسفند،بز،اسب و شتر نيز در يمن رواج دارد.دولت‏يمن درسالهاى اخير كوشيده است تا به كمك دولت‏هاى خارجى،تكنيك ماهيگيرى را در اين كشور توسعه دهد.

صادرات يمن را قهوه،پنبه،پوست،ماهى خشك و سنگ نمك تشكيل مى‏دهد.واردات آن مواد نفتى،غذايى و ماشين آلات است ⁽²³⁾ .