501-امل الامل ، ج 1، ص 90 و 91.
502-اعيان شيعه سيد محسن امين عاملى . ج 7، ص 154.
503-نقد الرجال ، سيد مصطفى تفرشى ، ص 29.
504-امل الامل ، قسم دوم ، ص 23.
505-بحارالانوار، علامه محمد باقر مجلسى ، ج 1، ص 42.
506-فوائد الرضيه ، شيخ عباس قمى . ص 23.
507-همان ، ص 45.
508-همان .
509-موسوعة العتبات المقدسه ، جعفر الخليلى ، ج 7، ص 57.
510-الدرالمنثور، شيخ على بسط الشهيد الثانى ، ج 2، ص 202.
511-انوار النعمانيه ، سيد نعمت الله جزايرى ، ج 3، ص 40.
512-همان ، ج 2، ص 302.
513-همان ، بحار الانوار، ج 52، ص 174.
514-اشاره به آيه ((قال هى عصاى اتوكا عليها و...)) در اين آيه خداوند از حضرت موسى عليه السلام پرسيد اين چيست در دست تو و او در پاسخ گفت اين عصاى من است بر آن تكيه مى كنم و بوسيله آن برگ را براى گوسفندان جدا مى كنم و فايده هاى ديگرى هم برايم دارد.
515-قصص العلماء، ميرزا محمد تنكابنى ، ص 345.
516-احقاق الحق ، ج 1، مقدمه ، ص فد.
517-مجالس المومنين ، ج 1، ص 71.
518-شهيدان راه فضيلت ، علامه امينى ، ترجمه جلال الدين فارسى ، ص 291.
519-مجالس المومنين ، ج 1، ص 71.
520-مقدمه احقاق الحق ، ج 1، ص 84.
521-همان مدرك .
522-همان مدرك ص 84.
523-همان ، ص 88.
524-لغتنامه دهخدا، ج 5 (الف )، ص 3180.
525-تاريخ تمدن ، گوستاولوبون ، ص 235.
526-تذكره علماى اماميه پاكستان - سيد حسين عارف نقوى ، ترجمه دكتر محمد هاشم ، ص ‍ 15.
527-صوارم المهرقه ، ص ((كح )) (فيض الاله )
528-ريحانه الادب ، ج 3، ص 385.
529-روضات الجنات ، ج 8، ص 160.
530-الامل الامل ، ج 2، ص 337.
531-ريحانه الادب ، ج 3، ص 386.
532-احقاق الحق ، ج 1، ص 110 و 111 (حياه القاضى ) ص فى و مافيه .
533-همان ، ص 158.
534-رجوع شود به صوارم المهرقه ص - كح - (فيض الاله )
535-رجوع شود به مجالس المومنين ، ج 1، ص 572 و 573.
536-مجالس المومنين ، ج 1، ص 433.
537-اگر چنين است كه پيامبر درباره حضرت على عليه السلام فرموده است : لحمك لحمى (يعنى اى على ، گوشت تو گوشت من است )، پس نام بردن از على عليه السلام بدون صلوات بر على عليه السلام ، بى ادبى نسبت به پيامبر است .
538-احقاق الحق ، ج 1، ص 159.
539-ريحانه الادب ، ج 3، ص 386.
540-مجالس المومنين ، ج 2 ص 375.
541-فوائد الرضويه ، محدث قمى ، ص 697.
542-ريحانه الادب ، محمد على مدرس تبريزى ، ج 4، ص 126-129، زين الدين بن على بن احمد عاملى (شهيد ثانى ) (مشعل شريعت ) (از مجموعه ديدار با ابرار) على صادقى ، ص 45، اعيان الشيعه ، ج 6، ص 56-64.
543-در اعيان الشيعه تاريخ تولد وى چنين آمده است : پنجشنبه ، سيزده روز مانده به محرم 953 ق (ر. ك : ج 9، ص 234.)
544-اعيان الشيعه ، ج 6، ص 59.
545-محقق كركى كه به نام محقق ثانى مشهور است از فقيهان بلند پايه اى است كه به درخواست شاه سليمان صفوى بين سالهاى 916 تا 929 ق از حوزه علميه نجف به قزوين آمد و در سال 936 ق از سوى شاه طهماسب رياست علماى شيعه ايران را با عنوان ((شيخ الاسلام )) پذيرفت . ((شيخ الاسلام )) عنوانى همپايه ((ولى فقيه )) در آن عصر بود. پس از وفاتش منصب ((شيخ الاسلام )) به شاگردش شيخ على منشار رسيد و پس از رحلت او دامادش شيخ بهايى سومين مجتهد جبل عامل است كه به عنوان شيخ الاسلام انتخاب شد.
546-فوائد الرضويه ، شيخ عباس قمى ، ص 249 و 506، طبقات اعلام الشيعه ، شيخ بزرگ تهرانى ، ج 5، ص 86 و 87.
547-در اعيان الشيعه ((سيد حسن )) آمده است .
548-در اعيان الشعيه آمده است كه وى نوه صاحب معالم ، است .
549-در اعيان الشيعه ((شريف الدين )) آمده است .
550-كشكول شيخ بهايى ، ترجمه ساعدى ، ص 6، فقهاى نامدار شيعه ، عبدالرحيم عقيقى بخشايشى ، ص 223، طبقات اعلام الشيعه ج 5، ص 85 و 86، اعيان الشيعه ، ج 9، ص 224.
551-و لا تركنوا الى الدين ظلموا فتمسكم النار (سوره هود، آيه 113) به ستمگران تكيه نكنيد كه آتشى شما را فرا خواهد گرفت .
552-صحيفه نور، ج 1، ص 285.
553-طبقات اعلام الشيعه ، ج 5، ص 87.
554- اتم : كوچكترين جزء يك عنصر كه با چشم ديده نمى شود و سابقا آن را جزء لايتجزى مى پنداشتند فرهنگ فارسى ، محمد معين ، ج 1، ص 137 و 138.
555- ريحانه الادب ، ج 3، ص 308 - 312؛ امل الامل ، شيخ محمد بن حسن حر عاملى ، تحقيق سيد احمد حسينى ، ج 1، ص 155 و 156؛ اعيان الشيعه ، ج 9، ص 244 و 245؛ فلاسفه شيعه ، ص 429.
556- سفينه البحار، شيخ عباس قمى ، ج 2، در ذيل كلمه وطن .
557- وى يكى از عرفاست .
558- الكنى و الالقاب ، شيخ عباس قمى ، ج 2، ص 101.
559- ملا صدرا، هانرى كرين ، ترجمه ذبيح الله منصورى ، ص 9.
560- ملاصدرا، ص 28
سال تولد محمد قوامى شيرازى به استناد نوشته اى از خود او كه در سال 1037 در حاشيه يكى از مباحث مهم كتاب اسفار و كتاب مشاعر نوشته است و سن خود را 58 سال خوانده در سال 979 يا اوائل 980 ذكر شده است اما از كيفيت تربيت و اساتيد و مدارس و رشد دوره جوانى او منابع قابل اعتمادى به دست نيامد و جز داستانى كه خلاصه آن در بالا ذكر شد اطلاعى نداريم ولى با توجه به ويژگيهاى فرهنگى و سياسى آن روز ناحيه فارس و آرامشى كه در دوره حكمرانى ميرزا محمد خدابنده (برادر شاه اسماعيل دوم و پدر شاه عباس بزرگ ) و طرفدارى او از دانشمندان بر منطقه حاكم بود و بويژه موقعيت خواجه ابراهيم قوامى كه در دستگاه حكومتى و در ميان مردم احترام و اعتبار داشت بايد گفت دوران كودكى و نوجوانى صدرا با تربيت و رشد علمى خوب يا ممتازى همراه بوده است .
561- اسفار، ج 1، ص 4.
562- همان ، ص 11.
563- تفسير سوره واقعه (مقدمه )
564- شرح اسفار، ج 6، بخش اول ، مقدمه ، ص 49 - 48.
565- يادنامه ملاصدرا، نشر دانشگاه تهران ، ص 2.
566- اسفار، ج 1، ص 6.
567- بحار الانوار، علامه محمد باقر مجلسى ، ج 6، ص 216.
568- اسفار، ج 1، ص 6 و 7.
569-مجله فرهنگ ايران زمين ، ج 13، ص 84 - 100.
570- همان ، ص 8.
571- سفينه البحار، ج 2، ص 17 (ماده صدر)
572- اتحاد عاقل به معقول ، ص 107، 109.
573- اسفار، ج 1، ص 8.
574- مجله فرهنگى ايران زمين ، ج 13، ص 84 - 100
575- يادنامه ملاصدرا، ص 2.
576- همان ، ص 15.
577- شيعه در اسلام ، نشر بنياد علمى و فكرى علامه ، ص 62.
578- خدمات متقابل اسلام و ايران ، ص 586.
579- كشف الاسرار، ص 36 - 53.
580- خدمات متقابل اسلام و ايران ، ص 587.
581- مجموعه آثار شهيد مطهرى ، ج 13، ص 249 و 252.
582- تاريخ فلسفه در اسلام ، انتشارات سمت ، ج 1، ص 496.
583- اسفار، ج 8، ص 303.
584- روضات الجنات ، ج 4، ص 120.
585- مستدرك اعيان الشيعه ، ج 3، ص 43.
586- مقدمه معادن الحكمه ، چاپ انتشارات كتابخانه آيه الله مرعشى ، ص 15.
587- اعيان الشيعه ، ج 3، ص 83 (مستدرك )
588- همان .
589- مقدمه معادن الحكمه ، ص 15.
590- اعيان الشيعه همان
591- مرآه الاحوال ، نقل از بحار الانوار، محمد تقى مجلسى ، ج 102، ص 105.
592- روضه المتقين ، محمد تقى مجلسى ، ج 14، ص 382.
593- بحار الانوار، ج 2، ص 111.
594- مرحوم محمد تقى مجلسى خود نقل مى كند آن هنگام كه هنوز به سن بلوغ نيز نرسيده بود، در درس شيخ ، بر او اشكالى علمى وارد كرد و شيخ نيز پس از آنكه حرف مجلسى را حق يافت از نظر خود دست برداشت و گفته محمد تقى را در حضور شاگردان تاييد نمود. (روضه المتقين ، ج 14، ص ‍ 404.)
595- بحار الانوار، ج 102، ص 113.
596- اين اجازه نامه در بحار الانوار، ج 107، ص 32 - 37 آمده است .
597- روضات الجنات ، محمد باقر خوانسارى ، ج 2، ص 119.
598- قصص العلما، ميرزا محمد تنكابنى ، ص 214، اجازه نامه ملا محمد تقى مجلسى به فرزندش ‍ محمد باقر مجلسى .
599- روضه المتقين ، ج 14، ص 434.
600- درباره رويا مى توانيد به كتاب هزار و يك نكته ، نوشته استاد آيت الله حسن زاده آملى ، ص 19 - 23 مراجعه كنيد.
601- روضه المتقين ، ج 14، ص 434 و 435.
602- كتاب ((من لايحضره الفقيه )) از نظر زمان تاليف ، دومين كتاب از چهار كتاب عمده روايى شيعه است سه كتاب ديگر: ((كافى )) تاليف شيخ كلينى (ره ) (متوفى 329 ق .)، ((استبصار)) و ((تهذيب الاحكام )) تاليف شيخ طوسى (ره ) (م 460 ق .) مى باشند.
603- مشخصات آنها در الذريعه ، آقا بزرگ تهرانى ، ج 6، ص 223 و 224 و ج 16، ص 94 ذكر شده است . پ
604- روضه المتقين ، ج 14، ص 505.
605- اين مطلب از چند اجازه نامه كه براى تنى چند از شاگردان صادر كرده ، معلوم است . ر.ك : بحار الانوار، ج 107، اجازه نامه هاى محمد تقى مجلسى ، روضات الجنات ، ج 2، ص 123.
606- فهرست نام آنان و تاريخ اخذ اجازه نامه ها در كتاب زندگينامه علامه مجلسى ، سيد مصلح الدين مهدوى ، ج 2، ص 288 به بعد به طور تفضيلى آمده است .
607- روضات الجنات ، ج 2، ص 123.
608- جامع الرواه ، محمد بن على اردبيلى ، ج 2، ص 82، به نقل از علامه محمد باقر مجلسى .
609- سوره عنكبوت ، آيه 69.
610- قصص العلما، ص 228، اشاره به آيه قرآن است ((الا ان اولياء الله لاخوف عليهم و لا هم يحزنون )).
611- محارن الحكمه فى ...، محمد علم الهدى ، ج 1، ص 9 - 12، انتشارات جامعه مدرسين قم .
612- نام وى در كتابها نيامده است .
613- رساله شرح صدر، ضميمه ده رساله فيض كاشانى ، ص 58، چاپ مركز تحقيقات علمى و دينى اميرالمؤ منين ، اصفهان .
614- همان ، ص 59 و 60.
615- همان ، ص 61 و 62 و ديوان فيض ، سه جلدى چاپ جديد، به تصحيح آقاى مصطفى فيضى ، مقدمه جلد اول .
616- معادن الحكمه ، ج 1، ص 9 و 16.
617- همان .
618- همان ، ص 26 - 30.
619- ديوان فيض ، ج 1، ص 95 و 158.
620- الواقى ، ج 1، نشر مكتبه الامام اميرالمؤ منين عليه السلام اصفهان ، ص 23 و مقدمه ديوان فيض ، ج 1.
621- ديوان فيض ، ج 1، ص 75 و مقدمه الوافى ، ج 1 و مقدمه ده رساله فيض .
622- مقالات و بررسى ها، دفتر 45 و 46، دانشكده الهيات و معارف اسلامى تهران ، ص 58.
623- مقدمه ده رساله فيض .
624- رساله شرح صدر و رساله المشواق .
625- رساله انصافيه و رساله المشواق چاپ سال 48، ص 9 به بعد، تصحيح آقاى مصطفى فيض .
626- ديوان فيض ، چاپ جديد به تصحيح و تحقيق آقاى مصطفى فيضى .
627- ديوان اشعار، چاپ سنايى ، ص 262.
628- ديباچه گلزار قدس ، نسخه خطى ، و ديوان فيض چاپ جديد، ج 1، ص 193.
629- مقالات و بررسى ها، نشريه دانشكده اللهيات و معارف اسلامى ، تهران 56 - 45، مقالات آقاى دكتر عليرضا فيض .
630- مقدمه ديوان اشعار، ج 1، ص 65، به نقل از الوافى .
631- جامع الرواه ، ج 2، ص 42.
632- امل الامل ، ج 4، ص 305.
633- زهر الربيع ، ص 164.
634- روضات الجنات ، ج 6، ص 79.
635- الكنى و الالقاب ، ج 3، ص 39.
636- خاتمه مستدرك الوسائل ، ص 42.
637- الغدير، ج 11، ص 362.
638- مجموعه آثار، ج 4، ص 661.
639- مهر تابان ، سيد محمد حسين حسينى تهرانى ، ص 26.
640- مقدمه الوافى ، ج 1، ص 31.
641- همان ، ص 18 و 29.
642- در تدوين اين مقاله ، علاوه بر زندگينامه هاى مكتوب از سوى فيض در رساله هاى ((شرح الصدر))، ((اعتذاريه ))، ((الانصاف )) و نوشته هاى ديگران ، از مقدمه محققانه دانشمند و اديب معاصر آقاى مصطفى فيضى بر ((ديوان اشعار فيض )) استفاده برده ام .
643- اعيان الشيعه ، ج 1، ص 199.
644- همان ، ج 1، ص 13.
645- مجالس المؤ منين ، ج 1، ص 177.
646- امل الامل ، ج 1، ص 9، به نقل از اعيان الشيعه .
647- شهيدان راه فضيلت ، ص 329.
648- امل الامل ، ج 1، ص 107.
649- شهيدان راه فضيلت ، ص 330.
650- امل الامل ، ج 5، ص 65.
651- وسايل الشيعه ، شيخ حر عاملى ، ج 20، ص 49؛ القائده الخامسه .
652- در خصوص اتمام كتاب به الدريعه ، ج 1، ص 271، رجوع شود.
653- جواهر السنيه ، ترجمه زين العابدين كاظمى خلخالى ، ص 5.
654- الصحيفه الثانيه السجاديه ، ص 5.
655- الذريعه ، ج 1، ص 271.
656- الذريعه ، ج 2، ص 506.
657- الذريعه ، ج 7، ص 246.
658- القوائد الطوسيه ، ص 6.
659- بدايه الهدايه و لب الوسائل ، ج 1، ص 1.
660- رياض العلماء، ج 5، ص 75.
661- هدايه الامه ، ص 4.
662- شهداء الفضيله ، ص 210.
663- الذريعه ، ج 9، ص 234.
664- امل الامل ، ج 1، ص 32.
665- اهل ((معن )) از توابع بحرين .
666- هدايه الامه ، شيخ حر عاملى ، ج 1، مقدمه ، به قلم محمد كاظم مدير شانچى .
667- اعيان الشيعه ، ج 9، ص 167.
668- گنجينه آثار قم ، عباس فيض ، ص 248.
669- امل الامل ، ج 1، مقدمه ، ص 50.
670- سجع البلابل ، ج 1، مقدمه .
671- العلامه السيد هاشم البحرانى ، فارس تبريزيان ، ص 19.
672- جامع الانساب ، محمد على روضاتى ، ص 23.
673- العلامه السيد هاشم بحرانى ، ص 21، 24.
674- براى اطلاع بيشتر رجوع كنيد به كتاب ((سيماى بحرين )) تاليف على محمدى ، از مجموعه ديار ابرار.
675- دائره المعارف ، تشيع ، ج 3، 119
676- زندگينامه علامه بحرانى ، سيد محمد برهانى ، ص 73.
677- العلامه السيد هاشم البحرانى ، ص 39.
678- زندگينامه علامه بحرينى ، ص 65.
679- رياض العلما و حياض الفضلا، ج 5، ص 299.
680- مقدمه تفسير الهادى و مصباح النادى ، علامه بحرانى ، ص 83.
681- العلامه السيد هاشم البحرانى ، ص 42، زندگينامه علامه بحرينى ، ص 73.
682- لولوه البحرين ، شيخ يوسف بحرانى ، ص 66، 67.
683- روضات الجنات ، محمد باقر خوانسارى ، ج 8، ص 183.
684- امل الامل ، حر عاملى ، ج 2، ص 341.
685- لولوه البحرين ، ص 75.
686- همان ، ص 74؛ الذريعه ، آقا بزرگ تهرانى ، ج 10، ص 258.
687- معارف الرجال ، محمد حرز الدين ، ج 2، ص 330
688- الذريعه ، ج 7، ص 79 و ج 8، شماره 447.
689- العلامه السيد هاشم البحرانى ، ص 48.
690-سير حديث در اسلام ، سيد احمد ميرخانى ، ص 332.
691-مدينه المعاجز، سيد هاشم بحرانى ، ج 1، مقدمه ، ص 28.
692-علامه بحرانى ، ص 113، 114، 115.
693-العلامه السيد هاشم بحرانى ، ص 57.
694-غايه المرام ، سيد هاشم بحرانى ، ص 109، 126، 191، 200.
695-البرهان ، سيد هاشم بحرانى ، ج 4، ص 551.
696-لولوه البحرين ، ص 65.
697-همان .
698-لولوه البحرين ، ص 63؛ الكنى و الالقاب ، شيخ عباس قمى ، ج 3، ص 93؛ قصص العلما، ص 63؛ اعيان الشيعه ، سيد محسن امين عاملى ، ج 51، ص 8؛ انوار البدرين ، على بلادى ، ص 136.
699-العلامه السيد هاشم بحرانى ، ص 57.
700-لولوه البحرين ، ص 63، 64.
701-امل الامل ، ص 341.
702-فوائد الرضويه ، ج 2، ص 705.
703-اعيان الشيعه ، ج 51، ص 8، ج 10، ص 249.
704-انتخاب الجيد من تنبيهات السيد، ص 2.
705-مراقد المعارف ، ج 2، ص 358.
706-ترتيب التهذيب ، مقدمه .
707-خدمات متقابل اسلام و ايران ، ص 409.
708-جواهر الكلام ، ج 3، ص 295.
709-لولوه البحرين ، ص 63.
710-انوار البدرين ، ص 140.
711-زندگينامه علامه بحرينى ، ص 93.
712-الذريعه ، ج 13، شماره 1092.
713-زندگينامه علامه بحرينى ، ص 94، 95.
714-همان .
715-خنج از شهرهاى استان فارس .
716-زندگينامه علامه بحرينى ، ص 94، 95.
717-مهر از شهرهاى جنوبى استان فارس و از توابع شهرستان لامرد است .
718-ريحانه الادب ، محمد على مدرس تبريزى ، ج 5، صفحه 196.
719-الذريعه ، آقا بزرگ تهرانى ، ج 1، ص 151.
720-زندگينامه علامه مجلسى ، سيد مصلح الدين مهدوى ، ج 1، ص 53.
721-كارنامه علامه مجلسى ، ص 145.
722-زندگينامه علامه مجلسى ، ج 1، ص 55.
723-همان ، ص 426.
724-يادنامه علامه مجلسى ، ص 5.
725-همان ، ص 5.
726-نابغه فقه و حديث ، ص 148.
727-زندگينامه علامه مجلسى ، ج 1، ص 148.
728-زندگينامه علامه مجلسى ، ص 66.
729-ر. ك : زندگينامه علامه مجلسى ، ج 2، ص 4 - 115، نويسنده محترم آن كتاب به نام 181 نفر از شاگردان و مجارين علامه اشاره كرده است .
730-نابغه فقه و حديث ، ص 94.
731-زندگينامه علامه مجلسى ، ج 1، ص 180.
732-نابغه فقه و حديث ، ص 219.
733-كتاب معتبر شيعه از شيخ طوسى .
734-الامل الامل ، حر عاملى ، ج 2، ص 248.
735-يادنامه علامه مجلسى ، ص 26.
736-اعيان الشيعه ، ج 9، ص 183.
737-زندگينامه علامه مجلسى ، ج 1، ص 117.
738-مقدمه بحار الانوار، يادنامه علامه مجلسى ، ص 6 و 7 و 8.
739-كارنامه علامه مجلسى ، مقدمه بحار، ص 51.
740-كشف الاسرار، ص 319.
741-يادنامه علامه مجلسى ، ص 25.
742-ترجمه روضات الجنات ، ج 2، ص 86.
743-فوائد الرضويه ، شيخ عباس قمى ، ص 413.
744-زندگينامه علامه مجلسى ج اول ، ج 1، ص 160.
745-همان مدرك ، ص 161.
746-الكنى و القاب ، ج 2، ص 123.
747-زندگينامه علامه مجلسى ، ج 1، ص 161.
748-يادنامه علامه مجلسى ، ص 26.
749-ترجمه اعتقادات علامه مجلسى ، ص 78.
750-روضات الجنات ، ج 2، ص 79.