301- سفرنامه كلاويخو، ص 183
302- زندگى شگفت آور تيمور، ص 314
303- تاريخ ايران از دوران باستان تا پايان قرن هيجدهم ، ص 429
304- زندگى شگفت آور تيمور، ص 290 و مقايسه كنيد با كتاب تاريخ حبيب السير، ج 3، ص 554
305- شرح وفات تيمور را ابن عربشاه اين طور مى نويسد: آن زمان كه خلعت عذابش را از دوزخ آماده كردند و آن روح پليد را چون سيخى گداخته كه از پلاسى پشمين برآرند، بدر كشيدند و او در تجوار لعنت خدا و كيفر او قرار گرفت و بدرياى عذاب دردناك او غوطه ور گشت اين واقعه در شب چهارشنبه هفدهم شيعبان سال 807 ه .ق بود. زندگى شگفت آور تيمور، ص 236
306- تاريخ حبيب السير، ج 3، ص 541
307- زندگى شگفت آور تيمور، ص 324 - 325
308- تاريخ حبيب السير، ج 2، ص 426
309- تاريخ سياسى و اتماعى ايران از مرگ تيمور تا مرگ شاه عباس ، ص 22 - 23
310- چارلز گرى ، خاورشناس معروف انگليسى ، 4، سفرنامه ونيزيان را ترجمه و تحشيه نموده و مقدمه اى سودمند نيز بر آن ها نوشته است
311- سفرنامه ونيزيان ، ص 48
312- سفرنامه ونيزيان ، ص 185 - 186
313- تشكيل دولت ملى در ايران ، حكومت آق قويونلو و ظهور دولت صفوى ، ص 51 - 80
314- سفرنامه ونيزيان ، ص 275
315- سفرنامه ونيزيان ، ص 70
316- تاريخ عالم آراى امينى ، ص 117
317- اتاقى در خانقاه و مانند آن كه به خلوت و رياضت سالكان و فقرا اختصاص دارد. فرهنگ معين ، ج 2. - و.
318- تشكيل دولت ملى در ايران ، ص 5
319- صفوه الصفا، ص 25
320- سلسله النسب صفويه ، ص 101
321- تشكيل دولت صفويه در ايران ، ص 17 - 18
322- تشكيل دولت ملى در ايران ، ص 87 - 89
323- تاريخ عالم آراى عباسى ، ج 1، ص 19 - 21
324- تاريخ سياسى و اجتماعى ايران ، از مرگ تيمور تا مرگ شاه عباس ، ص 141
325- نقش تركان اناتولى در تشكيل و توسعه دولت صفوى ، ص 55 - 60 مقايسه كنيد با كتاب تاريخ عالم آراى صفوى ، ج 1، ص 138
326- دين و مذهب در عصر صفوى ، ص 50
327- تاريخ روابط خارجى ايران ، ص 14
328- پيدايش دولت صفوى ، ص 205
329- ايران عصر صفوى ، ص 173 - 174
330- براى اطلاع از چگونگى برخورد با پرتغالى ها رجوع شود به كتبا سفرنامه ونيزيان ، ص 112
331- licut.ca نام قديمى كوزيكور است كه در ساحل دريا، در كراوا، در جنوب غربى هند مى باشد.
332- براى اطلاع از روابط خارجى دولت صفوى نگاه كنيد به كتاب اسناد و مكاتبات سياسى ، ص 17 به بعد.
333- ايران عصر صفوى ، ص 175 - 176، نگاه كنيد به كتاب عالم آراى عباسى ، ج 1، ص 184
334- ايران عصر صفوى ، از ديدگاه سفرنامه هاى اروپايى ص 84 و 85، هم چنين نگاه كنيد به اساناد و مكاتبات سياسى ابران در عصر صفوى
335- livre، (بكاى كاربردى ، جرم ، در دستگاه فرانسوى ، برابر با 5 كيلوگرم )، فرهنگ يكاهاى اندازه گيرى ، محمدرضا محمدى فر، ناشر موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتى ايران ، 1376. - و.
336- شاردن ، عنوان مى نمايد كه تجارت بيش تر در دست ارمنيان است و علت خاص آن آنست كه مسلمانان در ميان مسيحيان نمى توانند درست و دقيق آداب مذهبى خويش را به جا آورند اما علت ديگرى كه مانع پيشرفت تجارت در ميان بوده ، اين است كه آيين اسلام ربا را نهى و هيچ گونه فرقى مابين سود تجارتى و ربا قائل نشده است . سياحت شاردن ، چاپ دوم ، ج چهارم ، ص 317
337- تاريخ عالم آراى عباسى ، ج 2، ص 1089
338- آيين كشوردارى در ايران ، ص 60
339- زندگانى شاه عباس اول ، ج 3، ص 188 - 194
340- تاريخ عالم آراى عباسى ، ج 1، ص 45 تا 53
341- سفرنامه پيتر دولاواله ، ج 3، ص 319 - 324، سفرنامه كمپفر، ص 184
342- دين و مذهب در عصر صفوى ، ص 62 - 63
343- سياحتنامه شاردن ، به نقل از سازمان ادارى حكومت صفوى ، تذكره الملوك ، ص 71
344- آيين كشورهاى ايرانيان ، ص 60 - 61
345- شاردن ، ج دوم ، ص 173
346- آيين كشوردارى در ايران ، ص 61
347- ايران عصر صفوى ، ص 169
348- سفرنامه كمپفر، ص 150
349- سياحتنامه شاردن ، ج چهارم ، ص 300
350- ايران عصر صفوى ، ص 169 - 170
351- آيين كشوردارى ايرانيان ، ص 62
352- سياحتنامه شاردن ، ج 5، ص 321
353- ايران در عصر صفوى ، ص 168
354- سفرنامه شاردن ، ج 4، ص 1152
355- سفرنامه اولئاريوس ، ص 267
356- پوت ، پود، پوط، وزنى از اوزان روس ، معادل با 5/5 من تبريز لغت نامه دهخدا. - و.
357- تاريخ ايران از آغاز تا سده هيجدهم ، ص 533 - 534
358- سياحتنامه شاردن ، ج 7، ص 266 - 267
359- مالك و زارع در ايران ، ص 237
360- سياحتنامه شاردن ، ج 8، ص 267 - 269
361- سياحتنامه شاردن ، ج 8، ص 267 - 269
362- مالك و زارع در ايران ، ص 248
363- سياحتنامه شاردن ، ج 7، ص 270
364- سياحتنامه شاردن ، ج 8، ص 273 - 276
365- ايران عصر صفوى ، ص 60 - 61
366- زندگانى شاه عباس ، ج 2، ص 367
367- سياحتنامه شاردن ، ج 4، ص 275
368- سياحتنامه شاردن ، ج 8، ص 116 - 117
369- سفرنامه سانسون ، ص 143
370- نظام ايالات در دوره صفويه ، ص 98 - 99
371- نظام ايالات در دوره صفويه ، ص 99 - 100
372- تقطويان يا پسيخانيان ، ص 10 - 11 و 45
373- زندگانى شاه عباس اول ، ج 3، ص 46 - 47
374- دين و مذهب در عصر صفوى ، ص 87 - 97 - 99
375- تاريخ روابط خارجى ايران ، ص 14
376- زندگانى شاه عباس اول ، ج 3، ص 188 - 194
377- بيه پيش ، نام قديمى قسمتى از گيلان كه شامل لاهيجان و نواحى آن مى شد كيابيه پيش ، نام حاندانى بوده است بگرفته از فرهنگ دهخدا. - و.
378- بيه پس قسمت غربى سرزمين گيلان كه مركز آن رشت بوده است ، بيه ، در لغت محلى به معنى رود است . سفيدرود، فاصل ميان بيه پس و بيه پيش بوده است برگرفته از فرهنگ دهخدا. - و.
379- سفرنامه برادران شرلى
380- همان ، ماخذ
381- تاريخ روابط خارجى ايران ، ص 93 - 95
382- سر داد موركاتن ، اولين سفير رسمى انگليس به دربار ايران . - و.
383- ايران و جهان از مغول تا قاجاريه ، ص 214
384- تاريخ روابط خارجى ، ص 65
385- تذكره الملوك ، ص 1
386- دين و مذهب در عصر صفوى ، ص 62 تا 64
387- زندگانى شاه عباس اول ، ج 3، ص 397 - 398، هم چنين نگاه كنيد به تذكره الملوك ، ص 24
388- همان ماخذ، ص 399، مقايسه كنيد با تاريخ عالم آراى عباسى ، ج 2، ص 35
389- رسومات به معناى (1) حقوق و عوارض ، (2) آن چه از محصول براى پرداخت مزد ماموران محلى مانند كدخدا، دشتيان ، حمامى و آهنگر و نجار و غيره كسر مى گردد. (3) به كارخانه مشروب سازى هم رسومات مى گويند. فرهنگ معين ، ج 3. - و.
390- تذكره الملكوك ، سازمان ادارى حكومت صفوى ، ص 4 به بعد.
391- همان ماخذ، ص 7
392- همان ماخذ، ص 11
393- همان ماخذ، ص 13
394- همان ماخذ، ص 32
395- همان ماخذ، ص 39
396- همان ماخذ، ص 46
397- همان ماخذ، ص 52 به بعد.
398- انقراض سلسله صفوى ، ص 82
399- مقدمه مينوريسكى به قول سرجان ملكم ، شاهزادگانى كه هرگز اجازه نداشتند زندان خود را يعنى حرمسرا تا وقت جلوس بر تخت ترك كنند، احتمالا زن صفت و بى كفايت مى شدند و مسئول اين روش ناپسند شاه عباس اول بود، او با توجه به سوء ظن شديدى كه داشت فرزندان خود ابتدا صفى ميرزا را كشتهت و سپس دو فرزند ديگر امامقلى ميرزا و محمدميرزا را كور نمود و بدين ترتيب سلاطين بعدى از او پيروى نمودند.
400- تاريج اجتماعى ايران پيشين ، ج 2، ص 294
401- سياحتنامه شاردن ، ج 4، ص 432
402- تاريج اجتماعى ايران ، ج 3، ص 425، شاهان ايران و تركيه عثمانى سنت سياسى حمايت از كليساهاى ارمنى و گرجى را به منظور جلب روحانيت عالى مسيحى به سوى خود همچنان حفظ مى كردند در جنگ هاى متعدد ايران و تركيه ، قبل از سال 1639 معمولا حمايت كليسا از هر يك از طرفين در سرنوشت جنگ نقش تعيين كننده داشت . گذشته از اين روحانيت مسيحى ، مخصوصا روحانيت ارمنى نفوذ عظيمى در توده هاى وسيع مردم داشتند. صومعه (چمى آذرين ، بزرگ ترين صومعه اى بود كه به لحاظ مذهبى و اقتصادى از اعتبار بسيار زيادى برخوردار بود.
403- سفرنامه كروسينسكى (يادداشتهاى كشيش لهستانى عصر صفوى ) ص 66

**الوداع اى تخت شاهى الوداع

الوداع اى ملك ايران الوداع ***

**الوداع اى تاج شاهى الوداع

الوداع اى شاه و شهر اصفهان ***

اين اشعار در شهر اصفهان ، در هنگام ورود محمود خوانده مى شد.
404- سفرنام كروسينسكى ، ص 69 - 70
405- سفرنامه حزين (نادرشاه )، ص 99
406- تاريخ جهانگشاى نادرى ، ص 3
407- تاريخ جهانگشاى نادرى ، ص 22 - 23
408- دولت نادرشاه ، ص 55
409- سفرنامه حزين ، ص 99
410- سفرنامه كروسينسكى ، ص 70
411- دولت نادرشاه ، ص 60 تا 68
412- دولت نادرشاه ، ص 67
413- نادرشاه ، لاكهارت ، ص 180، مقايسه كنيد، با علم آراى نادرى ، ج 2، ص 146 هم چنين نگاه كنيد به سفرنامه دروبل ، ص 24
414- سفرنامه حزين ، ص 152
415- حكومت نادرشاه ، ص 140
416- حديث نادرشاهى ، ص 85 - 184
417- حكومت نادرشاه ، ص 140
418- حكومت نادرشاه ، ص 71
419- عالم آراى نادرى ، ج 2، ص 556، مقايسه كنيد با سفرنامه نادرى پازن ، ص 34
420- حكومت نادرشاه ، ص 48 - 69
421- حديث نادرشاهى ، ص 85 - 281 مقايسه كنيد با كتاب زندگى نادرشاه ، ص 113
422- سفرنامه ژان اوتو، ص 137
423- حكومت نادرشاه ، ص 106 - 107
424- نادرشاه ، ص 141 - 222
425- نادرشاه ، ص 132
426- نادرشاه ، ص 96
427- دين و دولت در ايران ، ص 63
428- نادرشاه ، ص 192
429- همان ماخذ، ص 143 - 144
430- رجوع شود به كتاب زبده التواريخ سنندجى ، نسخه ى جعلى كتابخانه ى مركزى دانشگاه كمبريج ، برگ 173
431- رجوع شود به آتشكده ى آذر، ص 386.
432- رجوع شود به كتاب جهانگشاى نادى ، ص 222
433- عالم آرا، ج 2، ص 534
434- جهانگشاى نادرى ، ص 224
435- نادرشاه ، ص 104
436- تذكره الملوك ، ص 18
437- جهانگشاه ، ص 209 به نقل از تاريخ نادرشاهى ، ص 293
438- عالم آرا، ج 2، ص 29
439- اين قاسم خان احتمالا همان ميرزا زگى است كه مير توزك بوده و از طرف نادر، قاسم خان لقب يافته است .
440- عالم آرا، ج 2، ص 445 - 446
441- همان كتاب ، ج 2، ص 371
442- عالم آرا، ج 2، ص 260
443- نسخه ى خطى كتاب مزبور در كتابخانه ى ملى پاريس ، برگ 54
444- تذكره الملوك ، ص 31 - 32
445- عالم آرا، ج 2، ص 451 - 452
446- عالم آرا، ج 3، ص 33 - 35
447- عالم آرا، ج 3، ص 22
448- عالم آرا، ج 2، ص 247 - 248
449- همان ماخذ، ص 422
450- عالم آرا، ج 2، ص 493
451- عالم آرا، ج 2، ص 557 - 558
452- رجوع شود به 3-2 ,pp ,ii vol ,perse en et turquie en bayage otter
453- منشات ميرزا مهدى خان ، نسخه ى خطى كتابخانه ى ملى پاريس ، برگ هاى وى 43 بى 43
454- تذكره الملوك ، ص 32 - 51
455- كريم خان زند و زمان او، ص 19 - 25
456- ايل زندت از ايلات ايرانى نژاد بودند. هم چنين نگاه كنيد به تاريخ زنديه ، ص 206
457- تاريخ گيتى شاه در تاريخ زنديه ، ص 16
458- مجمل التواريخ بعد نادريه ، ص 180 - 185
459- تاريخ ايران از آغاز تا سده هيجدهم ، ص 615
460- تاريخ زنديه ، ص 210
461- مقصود از بغداد عراق عرب است كه نويسنده گزارش خود را از آن جا به دولت متنوع خود فرستاده است .
462- تاريخ گيتى گشا، ص 25
463- رسم التواريخ ، ص 431
464- محمل التواريخ ، ص 324
465- كريم خان زند و زمان او، ص 331 - 335، مجمل التواريخ ، ص 243، رستم التواريخ ، ص 331 تا 455
466- همان ماخذ، ص 234
467- كريم خان زند، ص 312
468- دين و دولت در ايران ، ص 64
469- رستم التواريخ ، ص 285، گلشن مراد، ص 213
470- براى اطلاع از جانشينان خان زند نگاه كنيد به كتاب تاريخ زنديه (جانشينان كريم خان زند) ص ‍ 46
471- تاريخ زنديه ، ج 1، ص 254
472- سعيد نفيسى ، قاجارها را از مغولان نمى داند، بلكه معتقد است كه از نژاد ترك مى باشند، هم چنين آنان را تركمان و سلجوقى نمى داند، بلكه از تركان و خويشاوندان نزديك خزرها و قبچاق ها و بلغارها و بجناك ها مى دانند. آن ها كه در حدود قرن هشتم با ساير طوايف ترك ماوراء قفقاز از آن سرزمين هجرت كرده اند، نخست به شام رفته و پس از مدتى از آن جا به ايران آمده اند و زبانشان تركى غربى است . تاريخ اجتماعى و سياسى ايران در دوره معاصر، ج 1، ص 18
473- كريم خان زند، ص 415.
474- تاريخ اجتماعى و سياسى ايران در دوره معاصر، ج 1، ص 51
475- سفرنامه فرد ريچاردز، ص 247
476- تاريخ اجتماعى ايران ، ج 2، ص 495، مقايسه كنيد با كتاب تاريخ سياسى و سازمان هاى اجتماعى ايران در عصر قاجار، ص 81 و 84
477- سفرنامه فريزر، ص 252
478- سفرنامه فريزر، ص 253، هم چنين مقايسه كنيد با كتاب تاريخ نو شامل حوادث دوره قاجاريه ، ص 42 به بعد.
479- سفرنامه دروويل ، ص 217 - 219
480- سفرنامه دروويل ، ص 230 - 232، هم چنين نگاه كنيد به كتاب تاريخ سياسى و سازمان هاى اجتماعى ايران در عصر قاجار، ص 88 - 89
481- نگاه كنيد به كتاب ايران و قضيه ى ايران ، ج 1، ص 84
482- سفرنامه شاردن ، ج 4، ص 142
483- سفرنامه پولاك ، ايران و ايرانيان ، ص 14، 24، 152
484- سفرنامه پولاك ، ايران و ايرانيان ، ص 14 - 24 - 152
485- مصيبت وبا و بلاى حكومت ، ص 13 - 15 و 25 - 26
486- سفرنامه فريزر، ص 44 تا 50
487- سفرنامه فريزر، ص 44 تا 50
488- مصيبت وبا و بلاى حكومت ، ص 25 - 26
489- آمارها برگرفته از كتاب تاريخ اقتصادى ايران ، ص 51
490- يك ورس 3500 قدم يا 1076 متر است بنابراين يك ورس مربع يك كمى زيادتر از يك كيلومتر مربع است .
491- ايران و قضيه ايران ، ج 1، ص 326، هم چنين نگاه كنيد به آمارهاى سر هوتوم شيندلر، ژنرال ارتش ايران ، منقول از كرزن ، ج دوم ، ص 483 نگاه كنيد به مقاله او در دانشنامه بريتانيكا، چاپ يازدهم ، 1910 م . مقاله ايران ژنرال آ.م .زولوتارف ، منقول از كتاب ايران و قضيه ى ايران ، ج 3، ص ‍ 293، كلنل ا.ى .مدودف ، سن پطرزبورگ ، 1909، ص 390، سوبوتستيسكى ارقام غلط را بيش تر از اين بخش استخراج كرده است .
492- تاريخ اقتصادى ايران قاجاريه ، ص 50
493- ايران و قضيه ايران زمين ، ص 520 - 521
494- همان ماخذ، ص 563
495- ايران و قضيه ايران زمين ، ص 563
496- مقايسه كنيد با سفرنامه پولاك ، ص 230 تا 244
497- تاريخ اقتصادى ايران قاجاريه ، ص 154
498- سفرنامه پولاك ، ص 340 به بعد
499- همان ماخذ، ص 285
500- نقد: زمينى بود كه همه ماليات آن به نقد پرداخته مى شده است .
501- مالك و زارع در ايران ، ص 280
502- تاريخ اقتصادى ايران ، ص 35 - 36
503- طلوع مشروطيت ايران ، ص 17 - 18
504- تاريخ مشروطيت ايران ، ج 1، ص 44 - 46
505- طلوع مشروطيت ايران ، ص 19
506- ايدئولوژى نهضت مشروطيت ايران ، ج 1، ص 36 - 37