آنچه از طلحه و زبير به هنگام تقسيم اموال سر زد
ما اينجا و درباره اين موضوع ، آنچه را كه شيخ ما ابوجعفر اسكافى ⁽⁴⁴⁶⁾ در كتاب خود كه بر رد كتاب العثمانيه شيخ ديگر ما، جاحظ نوشته است مى آوريم و آنچه را كه اسكافى گفته است در مباحث گذشته نياورديم .
ابوجعفر اسكافى مى گويد : همينكه اصحاب پس از كشته شدن عثمان براى تبادل نظر در موضوع امامت در مسجد رسول خدا صلى الله عليه و آله جمع شدند، ابوالهيثم بن التيهان و رفاعة بن رافع و مالك بن عجلان و ابوايوب انصارى و عمار بن ياسر به على عليه السلام اشاره كردند و فضل و سابقه جهاد و قرابت او را تذكر دادند و مردم پيشنهاد ايشان را پذيرفتند. هر يك از ايشان نيز برخاستند و درباره فضايل على عليه السلام سخنرانى كردند. برخى او را بر مردم روزگار خودش و برخى ديگر او را بر همه مسلمانان برترى دادند آن گاه با على عليه السلام بيعت شد. روز دوم پس از بيعت - كه روز شنبه يازده شب باقى مانده از ماه ذيحجه بود - على به منبر رفت . نخست حمد و ثناى خدا را بجا آورد و از پيامبر صلى الله عليه و آله ياد كرد و بر او درود فرستاد، از نعمت خدا بر مسلمانان ياد فرمود آن گاه فرمود مردم را به زهد و پارسايى در دنيا و رغبت به آخرت تشويق فرمود و پس از آن چنين گفت :
اما بعد، همانا هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله رحلت فرمود مردم ابوبكر را به خلافت برگزيدند سپس ابوبكر عمر را خليفه ساخت و او با روش ابوبكر عمل كرد و او خلافت را در شورايى قرار داد كه از ميان ايشان حكومت به عثمان رسيد. او كارهايى انجام داد كه شما دانستيد و زشت شمريديد، او محاصره و كشته شد. سپس همگان با ميل و رغبت خود پيش ‍ من آمديد و از من خواستيد حكومت را بپذيرم و همانا من مردى از شمايم ، آنچه به سود شماست به سود من و آنچه به زيان شماست به زيان من هم هست . خداوند دروازه فتنه ميان شما و اهل قبله را گشوده و فتنه هايى چون پاره هاى شب سياه روى آورده است و اين كار را جز مردم بصير و شكيبا و داناى به موقعيت امور تحمل نمى كنند. من شما را به راه روشن پيامبرتان ، كه درود خدا بر او و خاندانش باد، خواهم برد و به آنچه فرمان داده شده ام در مورد شما عمل خواهم كرد، اگر براى من مستقيم شويد، و از خداوند بايد يارى جست . همانا كه موضع من نسبت به رسول خدا صلى الله عليه و آله پس از رحلت او همچون موضع من به روزگار زندگى اوست . اينك در پى آنچه به آن امر مى شويد باشيد و از آنچه از آن نهى مى شويد باز ايستيد و در هيچ كارى شتاب نكنيد تا براى شما آن را روشن بيان كنم ؛ كه ما را در مورد هر كاى كه شما آنرا خوش نمى داريد عذرى موجه است و همانا كه خداوند از فراز آسمان و عرش خود مى داند كه من حكومت بر امت محمد صلى الله عليه و آله را خوش نمى داشتم تا آنكه راى شما به اتفاق بر من قرار گرفت زيرا خودم شنيدم رسول خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود : هر والى كه پس از من عهده دار حكومت گردد او را بر لبه صراط نگه مى دارند و فرشتگان كارنامه اش را مى گشايند و اگر دادگر بوده خداوند به عدل او نجاتش مى دهد و اگر ستمگر بوده است صراط او را چنان مى جنباند كه مفاصل از اختيارش بيرون و در آتش سرنگون مى شود و نخست بينى و چهره اش در آتش قرار مى گيرد، ولى اينك كه راى شما بر من قرار گرفته و جمع شده است نمى توانم شما را به حال خود رها كنم .
على عليه السلام سپس به چپ و راست خود نگريست و فرمود : هان ! مبادا فردا گروهى از شما كه دنيا آنان را فرا گرفته است و براى خود زمينهاى آباد و جويبارها فراهم ساخته اند و بر اسبهاى راهوار سوار مى شوند و كنيزكان زيبا رو را به خدمت مى گيرند، و در واقع اين كار مايه ننگ و درماندگى ايشان است ، همين كه آنان را از آنچه در آن فرو مى روند باز دارم و به حقوق خودشان كه آگاهند برگردانم ، آن را خوش نداشته باشند و كارى ناروا بشمرند و بگويند پسر ابوطالب ما را از حقوق خودمان منع كرد! همانا هر مرد از مهاجران و انصار كه افتخار مصاحبت پيامبر صلى الله عليه و آله را مايه فضيلت و برترى بر ديگران مى داند بايد بداند كه فضيلت رخشنده فردا در پيشگاه خداوند است و مزد و پاداش او بر عهده خداوند است . همانا هر كس كه دعوت خدا و پيامبر را پاسخ داده و دين ما را تصديق كرده است و در آيين ما درآمده و بر قبله ما روى آورده است مستوجب حقوق و حدود اسلام است . شما همگان بندگان شما همگان بندگان خدايى و اموال هم از آن خداوند است كه ميان شما به صورت مساوى تقسيم خواهد شد و در آن مورد هيچ كس را بر ديگرى فضيلتى نيست . بديهى است پرهيزگاران را فردا در پيشگاه خداوند نيكوترين پاداش و برترين ثواب فراهم آمده است و خداوند اين جهان را براى پرهيزگاران پاداش و مزد قرار نداده است و آنچه در پيشگاه خداوند است براى نيكان بهتر است ⁽⁴⁴⁷⁾ چون به خواست خدا فردا فرا رسيد صبح زود پيش ما آييد كه نزد ما اموالى است كه بايد ميان شما تقسيم كنيم و نبايد هيچ كس از شما، چه عرب و چه عجم از آمدن خوددارى كند و چه از كسانى باشد كه مقررى مى گيرند و چه نمى گيرند، همين قدر كه مسلمان آزاد باشد، حاضر باشد. اين سخن را مى گويم و براى خودم و شما آمرزش مى خواهم . سپس از منبر فرود آمد.
***
شيخ ما ابوجعفر اسكافى مى گويد : اين سخنان على عليه السلام نخستين چيزى بود كه آنرا خوش نداشتند و موجب كينه توزى آنان به او شد و از چگونگى اعطاء و تقسيم كردن او به طور مساوى ناراحت شدند. چون فردا فرا رسيد على عليه السلام صبح زود آمد و مردم هم براى گرفتن اموال آمدند. على به كاتب خود عبيدالله بن ابى رافع فرمود : نخست از مهاجران شروع كن و آنانرا بخواه و به هر مردى كه حاضر شد سه دينار بده و سپس از انصار شروع كن و با آنان هم همينگونه رفتار كن و به هر يك از مردم كه حاضر شدند اعم از سرخ و سياه همينگونه پرداخت كن .
سهل بن حنيف گفت : اى اميرالمؤ منين اين مرد ديروز غلام من بود و امروز او را آزاد كرده ام . فرمود : به او هم همين مقدار كه به تو مى دهيم مى پردازيم . و به هر يك از آن دو سه دينار داد، و هيچكس را بر ديگرى برترى نداد. در آن روز طلحه و زبير و عبدالله بن عمر و سعيد بن عاص و مروان بن حكم و تنى چند از قريش و ديگران هنگام تقسيم كردن اموال حاضر نشدند.
اسكافى مى گويد : عبيدالله بن ابى رافع شنيد كه عبدالله بن زبير به پدرش و طلحه و مروان و سعيد بن عاص مى گويد : ديروز بر ما پوشيده نماند كه على در سخن خودش چه چيزى را اراده كرده است . سعيد بن عاص در حالى كه به زيد بن ثابت مى نگريست گفت : آرى به در مى گويد كه ديوار بشنود عبيدالله بن ابى رافع به سعيد و عبدالله بن زبير گفت : خداوند در كتاب خويش مى فرمايد ولى بيشتر ايشان از حق كراهت دارند ⁽⁴⁴⁸⁾ عبيدالله بن ابى رافع اين موضوع را به على عليه السلام خبر داد. فرمود : به خدا سوگند، اگر براى ايشان به سلامت باقى بمانم آنرا را بر راه روشن و طريق صحيح وامى دار. خدا سعيد بن عاص را بكشد كه از گفتار ديروز من و اينكه به او نگريستم چنين فهميده است كه قصد من او و ياران اوست كه به هلاكت درافتاده اند.
گويد : فرداى آن روز پس از نماز صبح كه هنوز مردم در مسجد بودند زبير و طلحه آمدند و جايى دورتر از على عليه السلام نشستند. سپس مروان و سعيد و عبدالله بن زبير آمدند و كنار آن دو نشستند. سپس گروهى ديگر از قريش آمدند و به آنان پيوستند و ساعتى آهسته با يكديگر سخن گفتند. وليد بن عقبه بن ابى معيط برخاست و پيش على عليه السلام آمد و گفت : اى اباالحسن ! تو همه را سوگوار كرده اى (خونهايى از ما بر عهده توست ) در مورد خودم ، پدرم را در جنگ بدر كشتى و ديروز در جنگ خانه عثمان بردارم را نصرت ندادى و زبون ساختى . اما سعيد بن عاص ، پدرش را - كه گاو نر قريش بود - در جنگ بدر كشتى ؛ اما مروان ، پدرش را هنگامى كه عثمان او را به خود ملحق ساخت سفله و فرومايه خواندى و حال آنكه ما فرزندزادگان عبدمنفاف برادران و افراد نظير تو هستيم . اينك با تو بيعت مى كنيم به شرط آنكه اموالى را كه روزگار عثمان به ما رسيده است ببخشى و كشندگان عثمان را بكشى و ما اگر از تو بيمناك شويم ترا رها مى كنيم و به شام مى رويم .
على عليه السلام فرمود : اما آنچه درباره خونهاى خود كه بر گردن من است گفتيد، حق و حقيقت ، خونى شماست ، اما اينكه آنچه را به دست آورده ايد پرداخت آن را از عهده شما بردارم براى من حقى نيست كه پرداخت حق خدا را از شما يا غير شما بردارم ، و اينكه كشندگان عثمان را بكشم ، اگر امروز كشتن آنان بر من واجب باشد ديروز آنان را مى كشتم ، و اين حق براى شما محفوظ است كه اگر از من بيمناك باشيد امانتان دهم و اگر من از شما بيمناك باشم تبعيدتان كنم .
وليد برخاست و پيش ياران خويش رفت و آنان در حالى كه اظهار دشمنى و ستيز مى كردند پراكنده شدند. چون اين كار از ايشان آشكار شد، عمار بن ياسر به ياران خويش گفت : برخيزيد پيش اين گروه برادرانتان برويم كه از آنان چيزهايى به ما رسيده و كارهايى ديده ايم كه خوش نمى داريم و از آن بوى ستيز و طعنه زدن نسبت به امامشان احساس مى شود و سفلگان و ستمگران ميان آنان و زبير و اين چپ دست نافرمان (يعنى طلحه ) درافتاده اند.
ابوالهيثم و عمار و ابوتراب و سهل بن حنيف و جماعتى همراه ايشان به حضور على عليه السلام رفتند و گفتند : اى اميرالمؤ منين ! در كار خود بنگر و اين قوم خود، يعنى گروه قريش را، پند و اندرز بده كه آنان پيمانت را شكسته و با عهد تو مخالفت كرده اند، در نهان ما را هم به كنار نهادن تو فرا مى خوانند . خدايت به سعادت رهبرى فرمايد! و اين بدان سبب است كه ايشان مساوات و برابرى را خوش نمى دارند و ايثار از دست داده اند و چون ميان ايشان و غير عرب مساوات بر قرار كرده اى ناراحت شده اند و با دشمن تو رايزنى كرده و او را بزرگ ساخته اند و اينك براى پراكنده ساختن جماعت و دلجويى از گمراهان آشكارا خون عثمان را طلب مى كنند. هر چه راى توست آن را اعمال فرماى .
على عليه السلام در حالى كه ردايى به تن داشت و بردى قطرى به كمر بسته بود و شمشيرى بر دوش داشت و بر كمانى تكيه كرده بود گفت :
اما بعد، ما خداوند را مى ستاييم كه پروردگار و ولى ما و خداوند و ولى نعمت ماست ، پروردگارى كه نعمتهاى او نهان و آشكار و به لطف او و بدون نيرو و كوشش ما به ما مى رسد تا ما را بيامرزد كه آيا سپاسگذاريم يا كافر نعمت . هر كس سپاس خدا را بجا آورد بر نعمتش مى افزايد و هر كس كفران نعمت كند عذابش مى كند. بهترين مردم نزد خداوند از لحاظ منزلت و نزديكترين ايشان به خداوند كسى است كه مطيع تر فرمان او باشد و از همگان بيشتر فرمان او را به كار بندد و سنت پيامبر را بيشتر پيروى كند و كتاب خدا را بيشتر زنده بدارد. براى هيچ كس پيش ما فضيلتى جز به اطاعت از خدا و رسول نيست . اينك كتاب خدا در دسترس ما و عهد و روش پيامبر ميان ما معلوم و شناخته شده است و اين موضوع را فقط كسى نمى داند كه نادان و ستيزه جو و منكر حق باشد. خداوند متعال فرموده است : اى مردم ، ما شما را از يك مرد و يك زن بيافريديم و شما را شاخه شاخه و خاندان خاندان قرار داديم تا يكديگر را باز شناسيد همانا گرامى تر شما نزد خدا پرهيزكارتر شماست . ⁽⁴⁴⁹⁾آن گاه با صداى بلند و تا آنجا كه مى توانست فرياد برآورد، : خداى را فرمان نمى دارد. آنگاه گفت : اى گروه مهاجران و انصار، آيا با اسلام خود به خدا و رسولش منت مى گزاريد! نه ، كه خداوند بر شما منت نهاده كه شما را به ايمان هدايت فرموده است اگر راستگوييد.
سپس گفت : منم ابواحسن ! - و اين را به هنگام خشم مى گفت - و افزود : هان ! اين دنيايى كه شما آن را تمنى مى كنيد و به آن رغبت مى ورزيد و چنان شده است كه شما را به خشم مى آورد يا شاد مى كند، خانه و جايگاهى نيست كه براى آن آفريده شده باشيد، پس فريبتان ندهد كه از آن برحذر داشته شده ايد، و نعمتهاى خدا را با شكيبايى در اطاعت از او و تسليم و زبونى در قبال فرمان او بر خود تمام بخواهيد. اما در اين درآمد و اموال كسى را بر ديگران فضيلتى نيست و مال از آن خداوند و شما هم بندگان تسليم فرمان اوييد و اين كتاب خداوند است كه به آن اقرار آورده تسليم شده ايم و عهد پيامبرمان ميان ماست و هر كس به آن راضى نيست هر گونه مى خواهد رفتار كند، زيرا آن كس كه به فرمان خدا عمل كند و بر حكم او حكم دهد بر او بيمى نيست .
على عليه السلام آن گاه از منبر فرود آمد و دو ركعت نماز گزارد و عمار بن ياسر و عبدالرحمان بن حسل قرشى را نزد طلحه و زبير كه در گوشه مسجد بودند فرستاد. آن دو پيش ايشان رفتند و آنان را فراخواندند، برخاستند و آمدند كنار على عليه السلام نشستند. به آن دو فرمودند : شما را به خدا سوگند مى دهم مگر چنين نبود كه شما دو تن با كمال ميل براى بيعت پيش ‍ من آمديد و مرا به حكومت فرا خوانديد و حال آنكه من آن را خوش ‍ نداشتم ؟ گفتند : آرى چنين بود. سپس فرمود : شما بدون آنكه مجبور و در فشار باشيد با من بيعت كرديد و عهد بستيد؟ گفتند : همين گونه است . فرمود : پس چه چيزى شما را پس از آنكه به اين حالى كه مى بينم وادار كرده است ؟ گفتند : ما با تو بيعت كرديم به شرط آنكه كارها را بدون اطلاع و راى ما تمام نكنى و در هر كار با ما رايزنى كنى و در آن بر ما استبداد نورزى و ما را بر ديگران چندان فضيلت است كه مى دانى و حال آنكه اموال را تقسيم و بدون اطلاع و رايزنى با ما انجام مى دهى
فرمود : همانا از اندك ، خشم گرفته ايد و بسيار را وانهاده ايد؛ از خداوند آمرزش بخواهيد تا شما را بيامرزد. اينك به من بگوييد آيا من شما را از حقى كه براى شما واجب شده بازداشته و بر شما ستم روا داشته ام ؟ گفتند : پناه بر خدا، هرگز! فرمود : آيا از اين اموال چيزى را ويژه خود قرار داده ام ؟ گفتند : پناه بر خدا هرگز! فرمود؟ آيا كارى و حقى از يكى از مسلمانان تباه شده است كه از انجام آن ناتوان شده يا بى اطلاع باشم ؟ گفتند : پناه بر خدا هرگز! فرمود : پس چه كارى از كارهاى مرا ناخوش داشتيد كه مخالفت با مرا انديشيده ايد؟ گفتند : مخالفت تو با عمر بن خطاب در چگونگى تقسيم مال ! كه تو حق ما را همچون ديگران قرار دادى و ميان ما و كسانى كه با ما سنجيده نمى شوند تساوى برقرار كردى خداوند اين اموال را پناه شمشيرها و نيزه هاى ما و زحمت بسيار سواران و پيادگان فراهم و دعوت ما را پيروز فرمود و با زور و زحمت آن سرزمينها و اموال را بدست آورديم و نبايد با كسانى كه با كراهت به اسلام معتقد شده اند يكسان باشيم . على عليه السلام در پاسخ فرمود : با كسانى كه با كراهت به اسلام معتقد شده اند يكسان باشيم . على عليه السلام در پاسخ فرمود : اما آنچه در مورد مشورت با شما گفتيد، به خدا سوگند مرا رغبتى به حكومت نبود و شما دو تن مرا به آن دعوت كرديد و سپس همگان مرا به خلافت گماشتيد و ترسيدم كه اگر پيشنهاد شما را نپذيرم امت به اختلاف افتد و چون حكومت به من رسيد به كتاب خدا و سنت رسول خدا نگريستم و به هر چه آن دو مرا دلالت كرد پرداخت و از آن پيروى كردم و به آراى شما و ديگران در آن مورد نيازى پيدا نكردم و بديهى است اگر كارى پيش آيد كه حكم آن در كتاب خدا و سنت و روشن نشده و نيازمند به مشورت باشد بدون ترديد با شما دو نفر مشورت خواهم كرد. اما در مورد اموال و اين روش قسمت ، من در آن مورد از خودم حكم و عملى نكرده ام من و شما شاهد بوده ايم كه پيامبر صلى الله عليه و آله همين گونه حكم و رفتار فرمود، وانگهى كتاب خدا در اين مورد گوياست و آن كتابى است كه نبايد آن را باطلى از پيش روى و از پشت سرش ‍ فروفرستادنى است از درستكار ستوده ⁽⁴⁵⁰⁾ و اين سخن كه مى گوييد بهره ما از اموالى كه خداوند در پناه شمشيرها و نيزه هاى ما به ما ارزانى داشته ما و ديگران را برابر قرار دادى از دير باز گروهى بر مسلمانى سبقت گرفته و اسلام را با شمشيرها و نيزه هاى خود يارى داده اند و رسول خدا صلى الله عليه و آله در تقسيم اموال ، آنان را بر ديگران برترى نداده و آنان را به سبب پيشگامى و سبقت بر ديگران برنگزيده است ، و خداوند سبحان پيشگامان و مجاهدان را روز قيامت پاداش عنايت خواهد فرمود. به خدا سوگند، براى شما و غير شما پيش من چيزى جز همين نيست . خداوند دل ما و شما را به حق هدايت و به ما و شما شكيبايى عنايت فرمايد. سپس فرمود : خداوند رحمت كند مردى را كه چون حقى بيند بر انجام آن يارى دهد و چون ستمى بيند و در دفع آن كوشا و در قبال هر كسى كه با حق مخالفت مى كند ياور حق باشد.
***
شيخ ما ابوجعفر اسكافى مى گويد : روايتى هم شده است كه طلحه و زبير به هنگام بيعت با على عليه السلام به او گفته اند : ما با تو بيعت مى كنيم به شرط آنكه در اين حكومت شريك تو باشيم . على عليه السلام به آن دو فرمود : نه ، شما در برداشتن سهمى از غنايم چون خود من خواهيد برد و من براى خودم نه تنها نسبت به شما بلكه نسبت به برده حبشى بينى بريده يى هم درهمى و كمتر از درهمى از افزون برنخواهم داشت و اين دو پسر من همين گونه خواهند بود و اگر چيزى جز كلمه شركت را نمى پذيريد، شما دو تن به هنگام ناتوانى و تنگدستى يار من خواهيد بود نه به هنگام استقامت و قوت .
ابوجعفر اسكافى گويد : آن دو شرطى بستند كه با امانت سازگار نبود و على عليه السلام براى آن دو شرطى فرمود كه در دين و شريعت واجب است .
ابوجعفر، كه خدايش رحمت كناد، همچنين مى گويد : روايت شده است كه زبير در حضور مردم گفته است : اين پاداش ما از سوى على است ! براى او در كار عثمان قيام كرديم تا كشته شد و چون با يارى ما به آنچه مى خواست رسيد كسانى را كه ما از آنان برتر بوديم بر ما برترى داد.
طلحه گفت : سرزنش جز بر خود ما نيست ، ما سه تن از اهل شورى باقى مانده بوديم ، يكى از ما - يعنى سعد بن ابى وقاص - على را خوش ‍ نداشت ، ما دو تن با او بيعت كرديم ، آنچه در دست ما بود به او داديم ، ولى او آنچه را در دست داشت از ما بازداشت . امروز چنانيم كه در مورد اميدى كه ديروز داشتيم اشتباه كرده ايم و در مورد فردا همين را هم كه امروز به اشتباه خود پى برده ايم اميد نداريم .
***
اگر بگويى ، ابوبكر هم اموال را همان گونه كه على عليه السلام قسمت مى كرد به تساوى پرداخت ، پس چرا مردم كار او را زشت نشمردند آن چنان كه به روزگار اميراالمؤ منين زشت شمردند و فرق ميان اين دو حالت چيست ؟ مى گويم : ابوبكر بدون فاصله زمانى ، همان گونه كه پيامبر صلى الله عليه و آله اموال را تقسيم مى فرمود عمل كرد. چون عمر عهده دار خلافت شد ⁽⁴⁵¹⁾ و گروهى را بر گروه ديگر برترى داد، مردم چگونگى تقسيم اول را فراموش كردند و كار عمر را پذيرا شدند. روزگار عمر هم طولانى بود و محبت و مال و فراوانى عطا در دل مردم (مهاجر و انصار) ريشه دوانيد، گروه ديگرى هم كه بر آنان ستم شده بود به قناعت روى آوردند و براى هيچيك از آن دو گروه تصور نمى شد كه ممكن است اين حالت دگرگون شود يا تغييرى بپذيرد. چون عثمان به حكومت رسيد. كار را همان گونه كه عمر انجام داده بود انجام داد و اعتماد و وثوق آن قوم به دريافت آن چنانى اموال بيشتر شد و هر كس به كارى عادت كند و انس بگيرد ترك آن كار بر او دشوار مى شود. چون اميرالمؤ منين على عليه السلام عهده دار كار شد خواست تقسيم اموال را به شيوه روزگار پيامبر صلى الله عليه و آله و ابوبكر برگرداند بر ايشان بسيار دشوار آمد چه ، آن را فراموش كرده و دور انداخته بودند. فاصله زمانى هم بيست و دو سال ⁽⁴⁵²⁾ بود. در نتيجه اين كار را آن چنان زشت و بزرگ شمردند كه شكستن بيعت و سرپيچى از اطاعت پيش ‍ آمد و خداوند امر و فرمان خود را جارى مى فرمايد.
(92) : از سخنان آن حضرت عليه السلام 
در اين خطبه كه با عبارت اما بعد حمدالله والثناء عليه ايهاالناس فانى فقات عين الفتنة (پس از حمد و ثناى خداوند، اى مردم ، همانا كه چشم فتنه را از چشمخانه بيرون كشيدم ) شروع مى شود پس از توضيحات لغوى و اينكه كسى جز على عليه السلام ياراى جنگ با عايشه و طلحه و زبير را نداشته است و همگان از جنگ با اهل قبله بيم داشته اند، به مناسبت آنكه اميرالمؤ منين عليه السلام در همين خطبه فرموده است فاسئلونى قبل ان تفقدونى (پيش از آنكه مرا از دست بدهيد از من بپرسيد) بحثى بسيار جالب درباره امور غيبى كه على عليه السلام از آنها خبر داده و صورت گرفته است ايراد كرده است ) :⁽⁴⁵³⁾
فصلى درباره امور غيبى كه امام عليه السلام خبر داده و محقق شده است
بدان كه على عليه السلام در اين فصل به خداوندى كه جانش در دست اوست سوگند خورده است كه آنان از او چيزى از امورى را كه تا روز قيامت ميان آنان واقع نخواهد شد نخواهد پرسيد مگر آنكه از آن به ايشان خبر خواهد داد. همچنين از هر گروه صد نفرى كه به هدايت يا ضلالت باشند نمى پرسند مگر اينكه به همه موارد آنان كه چه كسى رهبر آنان و گرداننده ايشان است و كجا فرو مى آيند و چه كسى از ايشان كشته مى شود و چه كسى به مرگ طبيعى مى ميرد خبر خواهد داد. اين ادعا كه على عليه السلام كرده است نه ادعاى ربوبيت است و نه ادعاى پيامبرى بلكه مى گفته است پيامبر صلى الله عليه و آله او را به اين امور خبر داده است .
ما اخبارى را كه على عليه السلام داده است آزموده و آن را مطابق با حقيقت يافته ايم . به همين سبب استدلال مى كنيم كه ادعاى على عليه السلام راست و صدق است ، همچون خبرى كه در مورد خود داده و گفته است ضربتى بر سرش زده خواهد شد كه ريش او را از آن خضاب خواهد شد. و خبر دادن او از كشته شدن پسرش حسين عليه السلام و آنچه به هنگام عبور از سرزمين كربلاء اظهار فرموده است ، و خبر دادن او به اينكه معاويه پس او پادشاهى خواهد كرد و مسائل حجاج و يوسف بن عمر و آنچه از اخبار خوارج در نهروان گفته بود و خبر دادن او به يارانش كه كداميك از ايشان كشته و كدام بردار كشيده خواهند شد، و خبر دادن از جنگهاى جمل و صفين و نهروان و خبر دادن از شمار سپاهيانى كه به هنگام حركت او به بصره از كوفه به يارى او خواهند آمد و پيشگويى او در مورد عبدالله بن زبير كه فرمود : حيله گرى كينه توز است . آهنگ كارى دارد كه به آن نمى رسد دام دين براى شكار دنيا مى گستراند و سپس بردار كشيده قريش خواهد بود و خبر دادن على عليه السلام از نابودى بصره با طغيان آب ، هلاك شد مردم آن بار ديگر به دست زنج - كه قومى در اين كلمه تصحيف كرده و آن را ريح (باد و طوفان ) خوانده اند - و خبر دادن ظهور پرچمهاى سياه از ناحيه خراسان و نام بردن او از گروهى از خراسانيان كه به بنى رزيق با تقديم راى بدون نقطه بر زاى نقطه دار معروف اند و آنان خاندان مصعب هستند كه طاهر بن حسين و فرزندانش از ايشان اند و اسحاق بن ابراهيم كه اينان و افراد پيش از ايشان همگى از داعيان حكومت بنى عباس بوده اند. و خبر دادن على عليه السلام از اينكه گروهى از فرزند زادگان او در طبرستان ظاهر مى شوند و به حكومت مى رسند - همچون ناصر و داعى و ديگران - كه در اين باره چنين فرموده است : همانا براى آل محمد در طالقان گنجينه يى است كه هرگاه خداوند بخواهد آن را آشكار مى فرمايد تا به فرمان خدا قيام و مردم را به دين خدا فرا خواند و خبر دادن از كشته شدن محمد، نفس زكيه در مدينه كه درباره او فرموده است : او نزديك احجارالزيت كشته مى شود. و خبر دادن در مورد برادر محمد، يعنى ابراهيم ، كه در منطقه باحمرا ⁽⁴⁵⁴⁾ كشته خواهد، با اين عبارت كه او پس از پيروز شدن كشته و پس از غالب شدن مغلوب مى شود و اين گفتار اميرالمؤ منين در مورد همين ابراهيم كه فرمود : تيرى ناشناخته به او مى رسد كه مرگش در آن است . بدبختا آن تير زننده ، دستش شل و بازويش ‍ ناتوان باد! و خبر دادن او از كشته شدگان منطقه فخ ⁽⁴⁵⁵⁾ و اينكه آنان بهترين مردم زمين هستند. و خبر دادن او از تشكيل حكومت علوى در مغرب (مراكش ) و تصريح او به نام كتامة كه ايشان همان گروهى هستند كه ابوعبدالله داعى معلم را يارى دادن و گفتار ديگر او كه در آن به پدر عبيدالله المهدى اشاره كرده و فرموده است : او نخستين ايشان است و سپس صاحب قيروان كه گشاده روى سپيد چهره و داراى نسب پاك و خالص و از اعقاب كسى است كه ذوالبداء ⁽⁴⁵⁶⁾ و پوشيده در رداء است . عبيدالله مهدى شخصى سپيده چهره بود كه سپيدى رويش با سرخى آميخته و تنومند بود، منظور از ذولبداء اسماعيل پسر امام جعفر صادق عليه السلام است و جسد او پس از مرگ پوشيده به رداء بود و پدرش ‍ چون اسماعيل مرد، او را در ردايى پوشاند و سران شيعه را كنار جسد او دعوت كرد تا آنرا ببيند و مرگش را بدانند و شبهه ايشان برطرف شود.
خبر دادن على عليه السلام در مورد آل بويه و گفتارش درباره آنان كه از آن جمله اين است : و از ناحيه ديلمان پسران صيادى خروج مى كنند و پدر ايشان ماهيگير بود كه فقط به اندازه قوت روزانه خود و عيالش ماهى مى گرفت و با فروش آن روزگار مى گذارند و خداوند متعال سه پسر بلافصل او را پادشاهى داد و ذريه ايشان را چندان پراكنده كرده كه به پادشاهى ايشان مثلها زده مى شد. گفتار ديگر اميرالمؤ منين عليه السلام درباره آل بويه كه فرمود : سپس كار حكومت ايشان چنان بالا گرفت كه زوراء (بغداد) را تصرف و خليفگان را از خلافت منع كرد. كسى پرسيد : اى اميرالمؤ منين ، مدت پادشاهى آنان چه اندازه خواهد بود، فرمود : صد سال يا اندكى بيشتر. و اين گفتار او در مورد ايشان : و آن اسرافكار خوشگذاران را كه پسركى است كه دست او او قطع شده است ، پسر عمويش كنار دجله خواهد كشت كه اين سخنان اشاره به عزالدوله بختيار پسر معزالدوله است ، يك دست معزالدوله به سبب گريز و سستى در جنگ قطع شده بود، و پسرش عزالدوله اسرافكار و خوشگذرانى بود كه زن باره و باده گسار بود و پسر عمويش عضدالدوله - فنا خسرو او را در ناحيه قصر الحبص (كاخ گچ ) كنار دجله در جنگ كشت و پادشاهى او را از او ربود. و اينكه فرموده است آنان خليفگان را خلع مى كنند همين گونه بوده است كه معزالدوله مستكفى ⁽⁴⁵⁷⁾ را از خلافت خلع و به جاى او مطيع گماشت و بهاءالدوله پسر عضدالدوله طائع ⁽⁴⁵⁸⁾ را از خلافت خلع كرد و قادر را به خلافت نشاند و مدت پادشاهى آل بويه نيز چنان بود كه على عليه السلام خبر داده بود.